وَ اَمَّا اسْمُ الْفَاعِلِ وَ الْمَفْعُولِ مِنَ الثُّلاَثِىُّ الْمُجَرَّدِ فَالْاَكْثَرُ أَنْ يَجِئَ اسْمُ الْفَاعِلِ مِنْهُ عَلَى وَزْنِ فَاعِلٍ، تَقُولُ؛ نَاصِرٌ نَاصِرَانِ نَاصِرُونَ إِلَى آخِرِهِ. وَ الْاَكْثَرُ أَنْ يَجِئَ اسْمُ الْمَفْعُولِ مِنْهُ عَلَى وَزْنِ مَفْعُولٍ، تَقُولُ؛ مَنْصُورٌ مَنْصُورَانِ مَنْصُورُونَ مَنْصُورَةٌ مَنْصُورَتَانِ مَنْصُورَاتٌ وَ مَنَاصِرُ. وَ تَقُولُ فِي اللَّازِمِ؛ مَمْرُورٌ بِهِ مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِمْ مَمْرُورٌ بِهَا مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِنَّ. فَتُثَنِّى وَ تَجْمَعُ وَ تَذَكَّرُ وَ تُؤَنِّثُ الضَّمِيرَ فِيمَا يَتَعَدَّى بِحَرْفِ الْجَرِّ الْاِسْمَ الْمَفْعُولِ وَ فَعِيلٌ قَدْ يَجِئُ بِمَعْنَى الْفَاعِلِ، كَالرَّحِيمِ وَ بِمَعْنَى الْمَفْعُولِ، كَالْقَتِيلِ بِمَعْنَى الْمَقْتُولِ.
وَ اَمَّا اسْمُ الْفَاعِلِ ism-i faile, وَ الْمَفْعُولِ ve ism-i mefule gelince; مِنَ الثُّلاَثِىُّ الْمُجَرَّدِ sülasi mücerred olan ism-i fail ve ism-i mefule, فَالْاَكْثَرُ çoğu, أَنْ يَجِئَ gelmesi, اسْمُ الْفَاعِلِ ism-i failin, مِنْهُ ondan, sülasi mücerredden, عَلَى وَزْنِ vezin üzeredir, فَاعِلٍ yani فَاعِلٌ vezni üzeredir, تَقُولُ dersin ki; نَاصِرٌ نَاصِرَانِ نَاصِرُونَ gibi, إِلَى آخِرِهِ sonuna kadar çekimleri yap. Yani صَرِّفِ الْصِيَّغَ الْبَاقِيَةِ kalan sigaları tasrif et. وَ الْاَكْثَرُ ekserisi, أَنْ يَجِئَ gelmesi, اسْمُ الْمَفْعُولِ ism-i meful, مِنْهُ ondan yani sülasi mücerredden, عَلَى وَزْنِ مَفْعُولٍ، yani مَفْعُولٌ vezni üzere gelir. تَقُولُ؛ dersin ki; مَنْصُورٌ مَنْصُورَانِ مَنْصُورُونَ مَنْصُورَةٌ مَنْصُورَتَانِ مَنْصُورَاتٌ ve مَنَاصِرُ diye. وَ تَقُولُ فِي اللَّازِمِ lazım olan sülasi mücerred için, مَمْرُورٌ بِهِ مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِمْ مَمْرُورٌ بِهَا مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِنَّ dersin. Çünkü lazım fiil ba harfi ceriyle geçişli yapılır. فَ o halde, تُثَنِّى tesniyelersin, وَ تَجْمَعُ ve cem edersin, وَ تُذَكِّرُ müzekker kılarsın, وَ تُؤَنِّثُ müennes kılarsın, الضَّمِيرَ zamiri, فِيمَا ondaki yani ism-i mefuldeki, يَتَعَدَّى müteaddi oluyor, بِحَرْفِ الْجَرِّ harf-i cerr ile, لاَ اسْمَ الْمَفْعُولِ ism-i meful sigasında bir değişiklik olmaz. وَ فَعِيلٌ ve فَعِيلٌ vezni, قَدْ يَجِئُ bazen gelir, بِمَعْنَى الْفَاعِلِ ism-i fail manasında, كَالرَّحِيمِ yani اَلرَّحِيمُ gibi. وَ بِمَعْنَى الْمَفْعُولِ bazen de meful manasında gelebilir, كَالْقَتِيلِ yani اَلْقَتِيلُ gibi, بِمَعْنَى الْمَقْتُولِ yani bu اَلْقَتِيلُ lafzı “maktul-öldürülmüş” manasındadır.
Metnin Toplu Manası; Sülasi mücerred olan fiilden gelen ism-i fail ve ism-i mefule gelince; ism-i failin ekserisi فَاعِلٌ vezni üzere ve ism-i mefulün ekserisi ise مَفْعُولٌ vezni üzere gelir. Nasara fiilinden ism-i fail için نَاصِرٌ نَاصِرَانِ نَاصِرُونَ dersin. Bu çekimler emsile dersinde verilmiştir. Siz çekimleri tekrar edebilirsiniz. Nasara fiilinden ism-i meful için ise مَنْصُورٌ مَنْصُورَانِ مَنْصُورُونَ مَنْصُورَةٌ مَنْصُورَتَانِ مَنْصُورَاتٌ ve مَنَاصِرُ dersin. Yine emsile derslerinden tekrar edebilirsiniz. Lazım fiilden gelen ism-i meful sigası için مَمْرُورٌ بِهِ مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِمْ مَمْرُورٌ بِهَا مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِنَّ “uğranışmış” dersin. Harf-i cerr ile geçişli olan ism-i meful için zamirleri tesniyelersin, cemilersin, müzekker ve müennes kılarsın. Yukardaki مَمْرُورٌ بِهِ örneğinde olduğu gibi, müzekker alameti harf-i cerre bitişen zamir belirler. Fakat ism-i meful aynen مَفْعُولٌ vezni ile gelir. فَعِيلٌ ق sigası bazen ism-i fail olarak gelir, اَلرَّحِيمُ gibi ve bazen ism-i meful manasında gelir اَلْقَتِيلُ gibi ki bu maktul manasındadır.
Yorum Yaz