?>
İzzi

İsm-i Fail ve İsm-i Meful

وَ اَمَّا اسْمُ الْفَاعِلِ وَ الْمَفْعُولِ مِنَ الثُّلاَثِىُّ الْمُجَرَّدِ فَالْاَكْثَرُ أَنْ يَجِئَ اسْمُ الْفَاعِلِ مِنْهُ عَلَى وَزْنِ فَاعِلٍ، تَقُولُ؛ نَاصِرٌ نَاصِرَانِ نَاصِرُونَ إِلَى آخِرِهِ. وَ الْاَكْثَرُ أَنْ يَجِئَ اسْمُ الْمَفْعُولِ مِنْهُ عَلَى وَزْنِ مَفْعُولٍ، تَقُولُ؛ مَنْصُورٌ مَنْصُورَانِ مَنْصُورُونَ مَنْصُورَةٌ مَنْصُورَتَانِ مَنْصُورَاتٌ وَ مَنَاصِرُ. وَ تَقُولُ فِي اللَّازِمِ؛ مَمْرُورٌ بِهِ مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِمْ مَمْرُورٌ بِهَا مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِنَّ. فَتُثَنِّى وَ تَجْمَعُ وَ تَذَكَّرُ وَ تُؤَنِّثُ الضَّمِيرَ فِيمَا يَتَعَدَّى بِحَرْفِ الْجَرِّ الْاِسْمَ الْمَفْعُولِ وَ فَعِيلٌ قَدْ يَجِئُ بِمَعْنَى الْفَاعِلِ، كَالرَّحِيمِ وَ بِمَعْنَى الْمَفْعُولِ، كَالْقَتِيلِ بِمَعْنَى الْمَقْتُولِ.



وَ اَمَّا اسْمُ الْفَاعِلِ ism-i faile, وَ الْمَفْعُولِ ve ism-i mefule gelince; مِنَ الثُّلاَثِىُّ الْمُجَرَّدِ sülasi mücerred olan ism-i fail ve ism-i mefule, فَالْاَكْثَرُ çoğu, أَنْ يَجِئَ gelmesi, اسْمُ الْفَاعِلِ ism-i failin, مِنْهُ ondan, sülasi mücerredden, عَلَى وَزْنِ vezin üzeredir, فَاعِلٍ yani فَاعِلٌ vezni üzeredir, تَقُولُ dersin ki; نَاصِرٌ نَاصِرَانِ نَاصِرُونَ gibi, إِلَى آخِرِهِ sonuna kadar çekimleri yap. Yani صَرِّفِ الْصِيَّغَ الْبَاقِيَةِ kalan sigaları tasrif et. وَ الْاَكْثَرُ ekserisi, أَنْ يَجِئَ gelmesi, اسْمُ الْمَفْعُولِ ism-i meful, مِنْهُ ondan yani sülasi mücerredden, عَلَى وَزْنِ مَفْعُولٍ، yani مَفْعُولٌ vezni üzere gelir. تَقُولُ؛ dersin ki; مَنْصُورٌ مَنْصُورَانِ مَنْصُورُونَ مَنْصُورَةٌ مَنْصُورَتَانِ مَنْصُورَاتٌ ve مَنَاصِرُ diye. وَ تَقُولُ فِي اللَّازِمِ lazım olan sülasi mücerred için, مَمْرُورٌ بِهِ مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِمْ مَمْرُورٌ بِهَا مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِنَّ dersin. Çünkü lazım fiil ba harfi ceriyle geçişli yapılır. فَ o halde, تُثَنِّى tesniyelersin, وَ تَجْمَعُ ve cem edersin, وَ تُذَكِّرُ müzekker kılarsın, وَ تُؤَنِّثُ müennes kılarsın, الضَّمِيرَ  zamiri, فِيمَا ondaki yani ism-i mefuldeki, يَتَعَدَّى müteaddi oluyor, بِحَرْفِ الْجَرِّ harf-i cerr ile, لاَ اسْمَ الْمَفْعُولِ ism-i meful sigasında bir değişiklik olmaz. وَ فَعِيلٌ ve فَعِيلٌ vezni, قَدْ يَجِئُ bazen gelir, بِمَعْنَى الْفَاعِلِ ism-i fail manasında, كَالرَّحِيمِ yani اَلرَّحِيمُ gibi. وَ بِمَعْنَى الْمَفْعُولِ bazen de meful manasında gelebilir, كَالْقَتِيلِ yani اَلْقَتِيلُ gibi, بِمَعْنَى الْمَقْتُولِ yani bu اَلْقَتِيلُ lafzı “maktul-öldürülmüş” manasındadır.

Metnin Toplu Manası; Sülasi mücerred olan fiilden gelen ism-i fail ve ism-i mefule gelince; ism-i failin ekserisi فَاعِلٌ vezni üzere ve ism-i mefulün ekserisi ise مَفْعُولٌ vezni üzere gelir. Nasara fiilinden ism-i fail için نَاصِرٌ نَاصِرَانِ نَاصِرُونَ dersin. Bu çekimler emsile dersinde verilmiştir. Siz çekimleri tekrar edebilirsiniz. Nasara fiilinden ism-i meful için ise مَنْصُورٌ مَنْصُورَانِ مَنْصُورُونَ مَنْصُورَةٌ مَنْصُورَتَانِ مَنْصُورَاتٌ ve مَنَاصِرُ dersin. Yine emsile derslerinden tekrar edebilirsiniz. Lazım fiilden gelen ism-i meful sigası için مَمْرُورٌ بِهِ مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِمْ مَمْرُورٌ بِهَا مَمْرُورٌ بِهِمَا مَمْرُورٌ بِهِنَّ “uğranışmış” dersin. Harf-i cerr ile geçişli olan ism-i meful için zamirleri tesniyelersin, cemilersin, müzekker ve müennes kılarsın. Yukardaki مَمْرُورٌ بِهِ örneğinde olduğu gibi, müzekker alameti harf-i cerre bitişen zamir belirler. Fakat ism-i meful aynen مَفْعُولٌ vezni ile gelir. فَعِيلٌ ق sigası bazen ism-i fail olarak gelir, اَلرَّحِيمُ gibi ve bazen ism-i meful manasında gelir اَلْقَتِيلُ gibi ki bu maktul manasındadır.



Yazar Hakkında

Metehan Uluocak

9 yıllık sarf nahiv bilgisini temin ettikten sonra, zor olan lafızları kolaylaştırıp ve harekeleyip mübtedi kardeşlerimize sunmak niyetine gark oldum. Bu tevessülüm bana böyle bir site hazırlamayı gerektirdi.

Yorum Yaz

Yorum göndermek için tıkla

Ya Hâkim!

Ya Mu’in!