و هِيَ لم و لما، لِنَفْى الماضِى
Bir fiili muzariyi cezm eden edatların ilk ikisi; lem ve lemma’dır. Bu lem ve lemma mazi fiilden hükmü nefy eder. Önlerine gelen muzari fiil maziye menfi halde döner. Misal; لم يَلِدْ “doğmadı” ve لما يَنْصُرْ “henüz yardım etmedi” gibidir.
Lem ile Lemma’nın Farkı; Bir Mureb fiili muzariyi cezm eden lem ve lemma edatları, muzari olan önlerindeki fiilleri, mazi zamana çevirip hadeslerini nefy ederek ortak manada buluşurlar. Fakat ayrıldıkları yönleri de vardır. 5 Hususta lem ve lemma birbirinden ayrılır.
1. Husus: lem kelimesinin cezm ettiği muzari fiil üzerine şart edatı dahil olabilir fakat lemma kelimesinin cezm ettiği muzari fiil üzerine şart edatı dahil olamaz. Misal; إِنْ لم تَقُمْ أَقُمْ “Eğer kalkmazsan ben de kalkmam” misali uygundur. إِنْ لما تَقُمْ أَقُمْ böyle bir terkib yapılamaz.
Diğer misal; يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لم تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ “Ey Resul! Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan, o takdirde O’nun risaletini tebliğ etmemiş olursun. Ve Allah seni insanlardan korur. Muhakkak ki Allah, kafirler kavmini hidayete erdirmez” ayetinde olduğu gibi. Maide suresi 67. Ayet-i kerimesi.
2. Husus: Lemma kelimesinin cezm ettiği fiili muzarinin hadesinin menfiliğinin hal zamanına kadar, yani lemma dahil olana kadar şarttır. Bu lem için şart değildir. Misal; لم يَكونْ ثُمَّ كانَ “olmadı, sonra oldu” gibi. لما يَكونْ ثُمَّ كانَ bu terkib denilemez. Yani lem edatı, muzarinin önüne geliyor ve mazi hale çevirip nefy ediyor. İşte bu nefylik yine muzari manada devam etmelidir. Lemma’da bu olamaz. Lem’de olur. Buna misal; قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا وَلَمْ أَكُنْ بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا Zekeriya peygamber: “Rabbim, gerçekten ben zayıfladım ve benim kemiklerim de zayıfladı ve başım, saçlarım ağardı. Ve Rabbim, ben Sana dua ederek şâki olmadım.” dedi.
3. Husus: Lemma kelimesini dahil olduğu fiili muzarinin menfiliğinin hal zamanına yakın olması şarttır. Yani lemma kelimesinin cezm ettiği fiili muzarinin hadesinin, lemma kelimesinin dahil olduğu terkibin telaffuz edildiği zamana yakın bir zamanda nefyedilip, bu menfiliğin hal zamanına kadar devam etmesi şarttır. Bu husus lem için şart değildir. Misal; لم يكونْ زيدٌ فى العَامِ الماضى مُقِيمًا “Zeyd geçen sene ikamat etmemişti” denilir. لما يكونْ زيدٌ فى العَامِ الماضى مُقِيمًا denilmez.
4. Husus: Lemma kelimesinin nefy ettiği fiili muzarinin hadesinin tahakkuk etmesi, beklenen bir hades olması şarttır. Lem için şart değildir. Misal; بَلْ لما يَذُوقُوا عَذَابِ “hayır, onlar benim azabımı henüz tatmadılar” ayeti celilesi. Sad suresi 8. ayeti.
5. Husus: Lemma kelimesinin cezm ettiği fiili muzari, kendisine delalet edecek bir karine olması durumunda hazf edilebilir. Lem için caiz değildir. Misal; صَلْتُ إلى بَغْدَادَ و لما (اي و لما أَدْخُلْهَا) “Bağdat’a ulaştım, henüz ona girmedim” denilebilir.
(Bu yorumu yayınlamazsınız da yine de okuyucu deneyimini bilin diye yazıyorum.) Bu yazıyı arapça bilmeyenler arapça öğrenemesin diye yazmışsınız galiba. Çünkü her cümledeki iki kelimenin biri zaten arapça. Arapça bilsek sizin bu yazınızı neden okuyalım. Mesela mazi yerine geçmiş zaman, menfi yerine olumsuz kelimelerini kullanırsanız okuyan insanlar daha kolay anlayabilir. Hadi maziyi menfiyi bir şekilde anladık diyelim; yok neyf eder, yok cezm eder.. İnsanlar anlamasın diye uğraşmışsınız bu kelimelerin türkçesi yok mu acaba . Bilmiyorum belkide bu şekilde anlaşılmaz yazınca konuşunca daha karizmatik olduğunuzu düşünüyorsunuz ama yaptığınız iş amacına ulaşmıyor bilesiniz.
Biraz sert oldu galiba hakkınızı helal edin ama böyle yazıları okuyunca bize emsileyi bitirtip de “nasara” ne demek onu öğretmeyen hocalarım aklıma geliyor sinirleniyorum. Babam hava atardı “bizim çocuğu arapça kursuna gönderdik, emsileyi bitirdi” sonra bende ezberlediğim çekimleri okuyunca hoşuna giderdi. Evet ezberledik ama hangi çekim neye karşılık geliyor hangi fiil ne anlama geliyor hiç bir fikrimiz yoktu.
Özetle, amacınız kendinizi tatminse bilemiyorum ama “insanlar arapça öğrensin” ise kullandığınız dili çok daha sadeleştirmelisiniz.
Hayırlı günler dilerim..
merhaba,
bu ülkede klasik arapça site kurarak tatmin olan tek insan benim size göre. kimse bu işi böyle yapmaz. Bazı kelimeler terminoloji gereği değişmez. O nedenle derslere başlamadan evvel bazı kelimeler ne manaya geliyor önce onları bilmeniz gerekir. Eleştirinizi anlarım ama maksadınızı aşmanız doğru olmaz. Biraz daha sarih bir platform isterseniz android markette “Arapça Dersleri” adı altında gayet muntazam bir uygulama mevcuttur. Onu indirirseniz gayenize vasıl olma yolunda bir adım atmış olursunuz. Modern Arapça daha vazıhtır ama klasik Arapça doğası gereği esastır ve başka dile çevirisi kolay değildir.
İlginiz için teşekkür ederiz.
Sizin yaptığınız da emeğe saygısızlık gibi birşey lem ve lemma kadar gelen öğrenci zaten maziyi de muzari yi de menfi yide nefi ye bilecek kapasiteye gelmiştir zaten
HÜSAMETTİN KARDEŞİM, ZATEN AMAÇ BU. YANİ DİLDE NE KADAR ÖNDEYİM DER GİBİ YAZMIŞ. ŞİMDİ BAZI MÜSLÜMAN KARDEŞLERİM, BENİM GİBİ BURAYA GELİP, KURANI KERİMDE LEM VE LEMMA DİYE İKİ KELİME OKUDUM. ACABA ALLAH AZZE VE CELLE BU İKİ KELİMEDEN BİRİNİ NİYE TERCİH ETMİŞ , HİKMETİ NE DİYE BAKACAK OLSA, AYNEN SENİN DEDİĞİN GİBİ HİÇ BİŞEY ANLAMAZ. AMAÇ ÖĞRETMEK OLSA, DAHA ELLE TUTULUR VE ANLAŞILMAYA YAKIN ÖRNEKLER VE KELİMELER SEÇİLİRDİ. Bİ KİTAPTAN COPY/PASTE (KOPYALA/YAPIŞTIR) YAP, HOOP ARAPÇAM MÜKEMMEL. BU ARADA YABANCI Bİ TABİRİN TÜRKÇESİNİ PARANTEZ İÇİNDE BİLE OLSA VERMEK NE KADAR KOLAYMIŞ Dİ Mİ?
Allah razı olsun.
Bu arada böyle terminolojiye ait temel kelimeler tercüme edilip yazılmamalı bence de. Başlamadan once bir kaç hafta kadar terminolojiye zaman ayrılıp sonra baslanabilir. Terminoloji değiştirilirse kolaylık değil zorluk olur çünkü ortak bir dil sağlıyor bize. Yeni başlayan kişi hop diye buraya atlarsa zaten anlamadığı kelimeler tercüme edilse bile yine metni anlamaz. Çünkü bununda her işte olduğu gibi bir sistematiği var. O sistematik takip edilmeli. Matematikte mesela çarpanlara ayırma, limit ,türev basamaklarını tamamlamadan elbette integral anlaşilmayacaktir. İster adı integral olsun ister bildiğimiz bir şeylere tercüme edelilmiş bir ad olsun.
Doktora gitmeden önce de 1 hafta terminoloji çalışırsın o zaman, sevgili kardeşim. Çünkü adam sana sistematik olarak tıp latincesinden konuşsa sen de bişey anlamazsın sanırım. Yok böyle bi dünya
Merhaba, anlatımınız çok karışık anlaşılmaz ve tutarsız..
( لما يَنْصُرْ “henüz yardım etmedi) cümlesine HENÜZ zarfını eklerken,
(لم يَلِدْ “doğmadı” ) cümlesine NEDEN aynı zarfı eklemiyorsunuz??
Bir de “fiili muzariyi cezm etmek” tam olarak ne anlama gelmektedir?
Emeğiniz için tebrik ve teşekkür ederim..
Merhaba,
Kaide öyle çünkü
VALLA KARDEŞİM LEM CÜMLECİĞİNİN ANLAMINA HENÜZ ANLAMINI EKLEYEN EKLİYO. BAKINIZ: TALAK SURESİ 4. AYET DİYANET ÇEVİRİLERİ. (LEM YEHİDEN ( HİÇ ADET GÖRMEYEN)) DİYANETE GÖRE (HENÜZ ADET GÖRMEYEN)
Allah razi olsun. Elimdeki rayiha yayincilik mealindeki bir ceviri hatasindan sitenizi buldum ve oldukca yarar sagladim. Kuran cevirirken boyle hatalar nasil yapilabilir gercekten anlam veremiyorum. Cok tesekkurler.
Merhaba,
Uygulamamızı indirmenizi tavsiye ederiz.
https://play.google.com/store/apps/details?id=arapca.dersleri&gl=TR
AYŞEGÜL HANIM, KURANI KERİMİN ÇEVİRİ HATALARINA BEN DE ÇOK ÜZÜLÜYOR VE HAYRETLE KARŞILIYORUM. EĞER BAHSETTİĞİNİZ ÇEVİRİ HATASINI PAYLAŞMAK İSTERSENİZ E-POSTA ATABİLİR MİSİNİZ. ozudogru.mustafa@hotmail.com
Eyvallah Metehan hocam… Ama keşke bu harika dilbilgisi çalışmaları Türkçe yazsaydınız…. Çünkü burada kullandığınız dil Türkçe’den fersah fersah uzaktır. ve ne yazık ki okuyunca %60-70’ini anlamak imkansızdır….
Merhabalar hocam elinize sağlık bir sorum olucakdi şimdi لم geçmiş zamanda yapmadı anlamı katiyorsa biz neden mazi fiilin başına ما getirip kullanmak yerine lem i kullanıyoruz acaba bir kuralı mi var bu durumun merak ettim ?