1. İhranceme اِفْعَنْلَلَ Babı

َلْبَابُ الْأَوَّلُ؛ اِفْعَنْلَلَ يَفْعَنْلِلُ اِفْعِنْلَالاً وَ مَوْزُونُهُ؛ اِحْرَنْجَمَ يَحْرَنْجِمُ اِحْرِنْجَامًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى سِتَّةِ أَحْرُفٍ بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ فِي أَوَّلِهِ وَ النُّونِ بَيْنَ الْعَيْنِ وَ اللَّامِ الْأُولَى وَ بِنَاؤُهُ؛ لِلْمُطَاوَعَةِ، نَحْوُ؛ حَرْجَمْتُ الْإِبِلَ فَاحْرَنْجَمَ ذَلِكَ الْإِبِلُ

اَلْبَابُ الْأَوَّلُ Rübai Mezid Südasi olan 2 babın birincisi, mazide اِفْعَنْلَلَ ve muzaride يَفْعَنْلِلُ ve masdarda ise اِفْعِنْلَالاً vezinlerinde gelir, وَ مَوْزُونُهُ bu bablara uygun mevzunlar ise mazide اِحْرَنْجَمَ ve muzaride يَحْرَنْجِمُ ve masdarda ise اِحْرِنْجَامًا şeklindedir, وَ عَلاَمَتُهُ bu babın alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيهِ mazisinin, عَلَى سِتَّةِ أَحْرُف altı harf üzere olması, بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ bir hemze ziyadesiyle, فِي أَوَّلِهِ sülasi mücerred fiilin evveline, وَ النُّون ve nun harfi, ziyadesiyle, بَيْنَ الْعَيْنِ وَ اللَّامِ الْأُولَىِ ayn ul-fiili ve 1. Lam ul-fiil arasına, وَ بِنَاؤُهُ bu babın binası, لِلْمُطَاوَعَةِ mutavaat içindir, نَحْوُ misali şöyledir; حَرْجَمْتُ الْإِبِلَ “develeri topladım” فَ böylece, احْرَنْجَمَ toplandı, ذَلِكَ الْإِبِلُ bu develer.

Metnin Toplu Manası: Rübai Mezid Südasi olan 2 babın birincisi, mazide اِفْعَنْلَلَ ve muzaride يَفْعَنْلِلُ ve masdarda ise اِفْعِنْلَالاً vezinlerinde gelir. Bu baba uygun mevzunlar ise mazide اِحْرَنْجَمَ ve muzaride يَحْرَنْجِمُ ve masdarda ise اِحْرِنْجَامًا şeklindedir. Bu babın alameti, rübai mücerred bir fiilin evveline bir te harfi ayn ul-fiili ile 1. Lam ul-fiili arasına bir nun harfi ziyade edilmesiyle ortaya çıkan fiilin 6 harf üzere olmasıdır. Bu babın binası mutavaât içindir. Mutavaât fiilin misali ise حَرْجَمْتُ الْإِبِلَ “develeri topladım” terkibindeki حَرْجَمَ fiilinin dönüşlülüğü idafe eden اِحْرَنْجَمَ “toplandı” halini almasıdır.

حَرْجَمَ fiili sözlükte “toplandı” manalasına gelmektedir. Yukarıdaki tabloda حَرْجَمَ fiili اِفْعِنْلاَلْ babından mazi olarak verilmiştir.