2. İkşearra اِفْعَلَلَّ Babı

َلْبَابُ الثَّانِى؛ اِفْعَلَلَّ يَفْعَلِلُّ اِفْعِلَّالاً وَ مَوْزُونُهُ؛ اِقْشَعَرَّ يَقْشَعِرُّ اِقْشِعْرَارًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى سِتَّةِ أَحْرُفٍ بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ فِي أَوَّلِهِ وَ حَرْفٍ آخَرَ مِنْ جِنْسِ لاَمِ فِعْلِهِ الثَّانِيَةِ فِي آخِرِهِ. بِنَاؤُهُ؛ لِمُبَالَغَةِ اللَّازِمِ، لِأَنَّهُ يُقَالُ؛ قَشْعَرَ جِلْدُ الرَّجُلِ إِذَا انتَشَرَ شَعْرُ جِلْدِهِ فِي الْجُمْلَةِ. وَ يُقَالُ؛ اِقْشَعَرَّ جِلْدُ الرَّجُلِ إِذَا انْتَشَرَ شَعْرُ جِلْدِهِ مُبَالَغَةً

arapcadilbilgisi.com

اَلْبَابُ الثَّانِى؛ Rübai Mezid Südasi olan 2 babın ikincisi, mazide اِفْعَلَلَّ ve muzaride يَفْعَلِلُّ ve masdarda ise اِفْعِلَّالاً vezinlerinde gelir, وَ مَوْزُونُهُ bu bablara uygun mevzunlar ise mazide اِقْشَعَرَّ ve muzaride يَقْشَعِرُّ ve masdarda ise اِقْشِعْرَارًا şeklindedir, وَ عَلاَمَتُهُ bu babın alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيهِ mazisinin, عَلَى سِتَّةِ أَحْرُف altı harf üzere olması, بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ bir hemze ziyadesiyle, فِي أَوَّلِهِ sülasi mücerred fiilin evveline, وَ حَرْفٍ آخَرَ ve diğer harf ise, مِنْ جِنْس cinsinden, لاَمِ فِعْلِهِ الثَّانِيَةِ ikinci lam ul-fiili, فِي آخِرِهِ o mazi fiilin sonuna, وَ بِنَاؤُهُ bu babın binası, لِمُبَالَغَةِ اللَّازِمِ lazımın mübalağası içindir, لِأَنَّهُ يُقَالُ çünkü denilir ki; قَشْعَرَ جِلْدُ الرَّجُل “Adamın cildi ürperdi, yani kılları kalktı” إِذَا انتَشَرَ ürperdiğinde, شَعْرُ جِلْدِهِ cildinin kılları, فِي الْجُمْلَةِ biraz, وَ يُقَال ve yine denilir ki; اِقْشَعَرَّ جِلْدُ الرَّجُلِ “Adamın cildi çok ürperdi, yani kılları resmen diken diken oldu” إِذَا انتَشَرَ ürperdiğinde, شَعْرُ جِلْدِهِ cildinin kılları, مُبَالَغَةً mübalağalı olarak.

Metnin Toplu Manası: Rübai Mezid Südasi olan 2 babın ikincisi, mazide اِفْعَلَلَّ ve muzaride يَفْعَلِلُّ ve masdarda ise اِفْعِلَّالاً vezinlerinde gelir. Bu baba uygun mevzunlar ise mazide اِقْشَعَرَّ ve muzaride يَقْشَعِرُّ ve masdarda ise اِقْشِعْرَارًا şeklindedir. Bu babın alameti, rübai mücerred bir fiilin evveline bir te harfi ve ikinci lam ul-fiil cinsinden bu mazi fiilin sonuna bir harf ziyade edilmesiyle ortaya çıkan fiilin 6 harf üzere olmasıdır. Bu babın binası lazımın mübalağası içindir. Mübalağalı lazım fiilin misali ise اِقْشَعَرَّ جِلْدُ الرَّجُلِ “Adamın cildi çok ürperdi, yani kılları resmen diken diken oldu” terkibindeki اِقْشَعَرَّ fiilidir.

قشعر fiili sözlükte “tüyü ürperdi” manasına gelmektedir. Yukarıdaki tabloda قشعر fiili اِفْعِلَّالْ babından mazi olarak verilmiştir.