5. Teselka تَفَعْلَى Babı

َلْبَابُ الْخَامِسُ؛ تَفَعْلَى يَتَفَعْلَى تَفَعْلِيًا وَ مَوْزُونُهُ؛ تَسَلَقَى يَتَسَلْقَى تَسَلْقِيًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى خَمْسَةِ أَحْرُفٍ بِزِيَادَةِ التَّاءِ فِي أَوَّلِهِ وَ الْيَاءِ فِي آخِرِهِ بِنَاؤُهُ؛ لِلَّازِمِ، نَحْوُ؛ تَسَلْقَى زَيْدٌ اَىْ وَقَعَ عَلَى قَفَاهُ

اَلْبَابُ الْخَامِسُ Rübai Mezid Hümasiye Mülhak olan 5 babın beşincisi, mazide تَفَعْلَى ve muzaride يَتَفَعْلَى ve masdarda ise تَفَعْلِيًا vezinlerinde gelir, وَ مَوْزُونُهُ bu bablara uygun mevzunlar ise mazide تَسَلَقَى ve muzaride يَتَسَلْقَى ve masdarda ise تَسَلْقِيًا şeklindedir, وَ عَلاَمَتُهُ bu babın alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيهِ mazisinin, عَلَى خَمْسَةِ أَحْرُف beş harf üzere olması, بِزِيَادَةِ التَّاءِ bir te harfi ziyadesiyle, فِي أَوَّلِهِ sülasi mücerred fiilin evveline, وَ الْيَاءِ ve ya harfi ziyadesiyle, فِي آخِرِهِ sonuna, وَ بِنَاؤُهُ bu babın binası, لِلَّازِمِ  lazım içindir, نَحْوُ misali şöyledir; تَسَلْقَى زَيْدٌ “Zeyd ensesi üzere düştü” اَىْ yani, وَقَعَ oldu, عَلَى قَفَاهُ kafası, ensesi üzere.

Metnin Toplu Manası: Rübai Mezid Hümasiye Mülhak olan 5 babın beşincisi, mazide تَفَعْلَى ve muzaride يَتَفَعْلَى ve masdarda ise تَفَعْلِيًا vezinlerinde gelir. Bu baba uygun mevzunlar ise mazide تَسَلَقَى ve muzaride يَتَسَلْقَى ve masdarda ise تَسَلْقِيًا şeklindedir. Bu babın alameti, sülasi mücerred bir fiilin evveline bir te harfi ve sonuna da bir ya harfi ziyade edilmesiyle ortaya çıkan fiilin 5 harf üzere olmasıdır. Bu babın binası lazım içindir. Lazım fiilin misali ise تَسَلْقَى زَيْدٌ “Zeyd ensesi üzere düştü” gibidir.

سلق fiili sözlükte “ateşte kaynatıp haşlamak, sözle incitmek” manalarına gelmektedir.