İfti’al اِفْتِعَالْ Babı

اَلْبَابُ الثَّانِى؛ اِفْتَعَلَ يَفْتَعِلُ اِفْتِعَالًا وَ مَوْزُونُهُ؛ اِجْتَمَعَ يَجْتَمِعُ اِجْتِمَاعًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى خَمْسَةِ أَحْرُفٍ بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ فِي أَوَّلِهِ وَ التَّاءِ بَيْنَ الْفَاءِ وَ الْعَيْنِ. وَ بِنَاؤُهُ؛ أَيْضًا لِلْمُطَاوَعَةِ. نَحْوُ؛ جَمَعْتُ الْإِبِلَ فَاجْتَمَعَ ذَلِكَ الْإِبِلُ.

اَلْبَابُ الثَّانِى Beş tane olan sülasi mezid hümasinin 2. Babının mazisi اِفْتَعَلَ ve muzarisi يَفْتَعِلُ ve mazisi اِفْتِعَالًا şeklinde gelir. وَ مَوْزُونُهُ bu babın mevzunu mazide اِجْتَمَعَ ve muzaride يَجْتَمِعُ ve masdar ise اِجْتِمَاعًا şeklindedir. وَ عَلاَمَتُهُ bu babın alameti, أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيهِ bu babın mazi fiili, عَلَى خَمْسَةِ أَحْرُف beş harf üzere olmasıdır, بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ bir hemze ilavesiyle, فِي أَوَّلِهِ o mazi fiilin başına, وَ التَّاءِ ve ta harfi ilavesi, بَيْنَ الْفَاءِ وَ الْعَيْنِ o fiilin fa ul-fiili ve ayn ul-fiili arasına. وَ بِنَاؤُهُ bu babın binası, أَيْضًا bir önceki “infial” babı gibidir, لِلْمُطَاوَعَةِ mutavaât “dönüşlülük” içindir. نَحْوُ Misali şöyledir; جَمَعْتُ الْإِبِلَ “Develeri topladım” فَاجْتَمَعَ böylece toplandı, ذَلِكَ الْإِبِلُ bu develer.

Metnin Toplu Manası; 5 tane olan sülasi mezid hümasinin 2.babının mazisi اِفْتَعَلَ ve muzarisi يَفْتَعِلُ ve masdarı ise اِفْتِعَالًا veznindedir. Bu vezinlere uygun olarak gelen mevzun ise mazide اِجْتَمَعَ ve muzaride يَجْتَمِعُ ve masdarda ise اِجْتِمَاعًا gibidir. Bu babın alameti ise, daha evvel sülasi mücerred olan fiilin başına bir elif ve fa ul-fiili ile ayn ul-fiili arasına bir te harfi ziyadesiyle ortaya çıkan mazi fiilin 5 harf üzere olmasıdır. Bu babın binası bir önceki infial babı gibi mutavaât yani dönüşlülük içindir. Bu babtan gelen ve mutavaât manası içeren misale gelince; جَمَعْتُ الْإِبِلَ “Develeri topladım” terkibinde جَمَعْ “toplama” işi develere geçmiştir ve develer bu fiile boyun eğerek toplanmıştır.