وَ أَمَّا الْمَاضِى فَلاَ يَخْلُو مِنْ أَنْ يَكُونَ مَعْرُوفًا أَوْ مَجْهُولاً، فَإِنْ كَانَ مَعْرُوفًا فَالْحَرْفُ الْآخِيرُ مِنْهُ مَبْنِىٌّ عَلَى الْفَتْحِ فِي الْوَاحِدِ وَ التَّثْنِيَّةِ سَوَاءٌ كَانَ مُذَكَّرًا أَوْ مُؤَنَّثًا وَ مَضْمُومٌ فِي جَمْعِ الْمُذَكَّرِ الْغَائِبِ وَ سَاكِنٌ فِي الْبَوَاقِى مِنْ جَمِيعِ الْاَبْوَابِ. وَ الْحَرْفُ الْأَوَّلُ مِنْهُ مَفْتُوحٌ مِنْ جَمِيعِ الْاَبْوَابِ إِلاَّ مِنْ اَبْوَابِ الْخُمَاسِىِّ وَ السُّدَاسِىِّ أَلَّتِى فِي أَوَّلِهَا هَمْزَةُ الْوَصْلِ
وَ أَمَّا الْمَاضِ mazi fiile gelince; فَلاَ يَخْلُو asla hali kalmaz, مِنْ أَنْ يَكُونَ olmaktan, مَعْرُوفًا أَوْ مَجْهُولاً malum ve meçhul olmaktan. فَإِنْ كَانَ مَعْرُوفًا eğer mazi fiil malum (maruf) olursa; فَالْحَرْفُ الْآخِيرُ o halde son harfi, مِنْهُ o mazi fiilin, مَبْنِىٌّ mebnidir, عَلَى الْفَتْحِ fetha üzere. فِي الْوَاحِدِ müfred sigasında, وَ التَّثْنِيَّةِ ve tesniye sigasında, سَوَاءٌ eşittir, müsavidir; كَانَ مُذَكَّرًا أَوْ مُؤَنَّثًا müennes ve müzekker olması hususunda, وَ مَضْمُومٌ ve dammelenmiştir, فِي جَمْعِ الْمُذَكَّرِ الْغَائِبِ cemi müzekker gaibte, وَ سَاكِن ve sakindir, فِي الْبَوَاقِى arta kalan bablar için. مِنْ جَمِيعِ الْاَبْوَابِ tüm bablardan. وَ الْحَرْفُ الْأَوَّلُ مِنْهُ o malum mazi fiilin ilk harfi, مَفْتُوحٌ fethalıdır. مِنْ جَمِيعِ الْاَبْوَابِ babların tamamında, إِلاَّ مِنْ اَبْوَابِ الْخُمَاسِىِّ وَ السُّدَاسِىِّ ancak hümasi ve südasi malum mazi fiillerde öyle değildir, أَلَّتِى o hümasi ve südasi mazi malum fiilleri ki, فِي أَوَّلِهَا onların başlarında vardır, هَمْزَةُ الْوَصْلِ vasıl hemzesi vardır.
Metnin Toplu Manası; Mazi malum fiil malum ve meçhul olmaktan kaçamaz. Mazi malum fiillerin son harfleri müfred ve tesniye sigalarında fetha üzere mebnidir. Müzekker tesniye ve müennes tesniye kalıplar birbirinin aynıdır. Cemi müzekker gaib dammelidir, geri kalanlar ise sakindir. Malum mazi fiilin ilk harfi hümasi ve südasi fiiller haricindekiler için fetha üzere mebnidir çünkü bu hümasi ve südasi fiillerin evvellerinde meksur vasıl hemzesi vardır. Örneğin; اِقْشَعَرَّ ve اِحْمَارَّ ve اِجْلَوَّذَ gibi.
| Fiil-i Mazi Mâlum Fiiller | |||
| Cemi | Tesniye | Müfred | |
| نَصَرُو | نَصَرَا | نَصَرَ | Müzekker Gaib |
| نَصَرْنَ | نَصَرَتَا | نَصَرَتْ | Müennes Gaibe |
| نَصَرْتُمْ | نَصَرْتُمَا | نَصَرْتَ | Müzekker Muhatab |
| نَصَرْتُنَّ | نَصَرْتُمَا | نَصَرْتِ | Müennes Muhataba |
| نَصَرْنَا | نَصَرْنَا | نَصَرْتُ | Nefs-i Mütekellim |
Allah razı olsun çok açıklayıcı kavramayı kolaylaştırıcı bir şekilde hazırlamışsınız.