Amil’in Kısımları

ثُمَّ الْعَامِلُ عَلَى ضَرْبَيْنِ؛ لَفْظِىٌّ وَ مَعْنَوِىٌّ. فَاللَّفْظِىُّ مَا يَكُونُ لِلِّسَانِ فِيهِ حَظٌّ. وَ هُوَ عَلَى ضَرْبَيْنِ؛ سَمَاعِىٌّ وَ قِيَاسِىٌّ. فَالسَّمَاعِىُّ؛ هُوَ الَّذِى يَتَوَقَّفُ اِعْمَالُهُ عَلَى السَّمَاعِ، وَ هُوَ أَيْضًا عَلَى نَوْعَيْنِ، عَامِلٌ فِي الْاِسْمِ وَ عَامِلٌ فِي الْمُضَارِعِ.  وَ الْعَامِلُ فِي الْاِسْمِ أَيْضًا عَلَى قِسْمَيْنِ؛ عَامِلٌ فِي اسْمٍ  وَاحِدٍ وَ عَامِلٌ فِي اسْمَيْنِ اَعْنِى الْمُبْتَدَأَ وَ الْخَبْرَ فِي الْاَصْلِ وَ يُسَمَّيَانِ بَعْدَ دُخُولِ الْعَامِلِ اِسْمًا وَ خَبَرًا لَهُ

ثُمَّ الْعَامِل sonra amil, عَلَى ضَرْبَيْنِ iki kısım üzeredir; birinci kısım لَفْظِىٌّ lafzi amil, ve ikinci kısım وَ مَعْنَوِىٌّ manevi amildir. فَاللَّفْظِى lafzi amile gelince, مَا o lafzi amil öyledir ki, يَكُونُ olur, لِلِّسَانِ lisan için, فِيهِ onda yani o amilde, حَظٌّ pay, hisse vardır. وَ هُو ve o lafzi amil ise, عَلَى ضَرْبَيْنِ iki kısımdır; birincisi سَمَاعِىٌّ semai, ve ikincisi قِيَاسِىٌّ kıyasidir. فَالسَّمَاعِىّ semai amile gelince; هُوَ الَّذِى o lafzi semai amil ki; يَتَوَقَّفُ tevakkuf eder, bağlanır, اِعْمَالُهُ o amilin amel ettirilmesi, عَلَى السَّمَاعِ işitilmeye, işitilme üzerine. وَ هُوَ أَيْضًا ve o lafzi semai amil aynı şekilde, عَلَى نَوْعَيْنِ iki nev üzeredir, birinci nev عَامِلٌ فِي الْاِسْم isimde amil, ve ikinci nev ise عَامِلٌ فِي الْمُضَارِعِ muzari fiilde amildir. وَ الْعَامِلُ فِي الْاِسْم ve isimde amil ise, أَيْضًا aynı şekilde, عَلَى قِسْمَي iki kısımdır, birinci kısım عَامِلٌ فِي اسْمٍ  وَاحِدٍ bir isimde amil ve ikinci kısım ise وَ عَامِلٌ فِي اسْمَيْنِ iki isimde amil, اَعْنِى kastediyorum ki, الْمُبْتَدَأَ وَ الْخَبْرَ mübteda ve haberi kastediyorum, فِي الْاَصْلِ asılda, وَ يُسَمَّيَان ve o ikisi yani mübteda ve haber isimlendirilirler, بَعْدَ دُخُولِ الْعَامِل amil dahil olduktan sonra, اِسْمًا isim, وَ خَبَرًا ve haber, لَهُ o amile isim ve haber olurlar.

Metnin Toplu Manası: Amil iki kısıma ayrılır, birincisi lafzi ve ikincisi ise manevi amildir. Lafzi amil ise dil ile telaffuz edilmesi mümkün olan amildir ve Lafzi amil iki kısıma ayrılır. Birincisi semai ve ikincisi ise kıyasidir. Semai amile gelince, o amili amel etmesi işitilmeye dayalıdır ve aynı şekilde iki nevdir. Birinci nev isimde amil ve ikincisi ise fiil-i muzaride amildir. Ve isimde amil aynı şekilde iki kısımdır, birincisi 1 isimde amil ve ikincisi ise 2 isimde amildir. Yani 2 isimde amilden kastettiğim aslında mübteda ve haberdir. Ve bu ikisinin yani mübteda ve haberin başına amil dahil olduğunda o amilin ismi ve haberi olarak isimlendirilirler