وَ الْعَامِلُ فِي اسْمٍ وَاحِدٍ؛ حُرُوفٌ تَجُرُّهُ، تُسَمَّى حُرُوفَ الْجَرِّ وَ الْحُرُوفَ الْإِضَافَةِ. وَ هِيَ عِشْرُونَ؛ اَلْبَاءُ، لِلْإِلْصَاقِ. وَ مِنْ، لِلْاِبْتِدَاءِ. وَ إِلَي، لِلْاِنْتِهَاءِ. وَ عَنْ، لِلْبُعْدِ وَ الْمُجَاوَزَةِ. وَ عَلَى، لِلْاِسْتِعْلاَءِ. وَ اللَّامُ، لِلتَّعْلِيلِ أَوْ لِلتَّخْصِيصِ. وَ فِي، لِلظَّرْفِيَّةِ. وَ الْكَافِ، لِلتَّشْبِيهِ. وَ حَتَّى، لِلْغَايَةِ. وَ رُبَّ، لِلتَّقّْلِيلِ. وَ وَاوُ الْقَسَمِ، وَ تَاءُ الْقَسَمِ، وَ حَاشَا، لِلْاِسْتِثْنَاءِ. وَ مُذْ وَ مُنْذُ لِلْاِبْتِدَاءِ فِي الزَّمَانِ الْمَاضِى وَ قَدْ يَكُونَانِ اِسْمَيْنِ. وَ خَلاَ وَ عَدَا، لِلْاِسْتِثْنَاءِ وَ يَكُونَانِ فِعْلَيْنِ وَ هُوَ الْأَكْثَرُ. وَ لَوْلاَ، لِاِمْتِنَاعِ شَيْئٍ لِوُجُودِ غَيْرِهِ إِذَا اِتَّصَلَ بِهَا ضَمِيرٌ. وَ كَيْ، إِذَا دَخَلَ عَلَى مَا اَلْاِسْتِفْهَامِيَّةِ لِلتَّعْلِيلِ. وَ لَعَلَّ، لِلتَّرَجِّي فِي لُغَةِ عُقَيْلِ.
arapcadilbilgisi.com
وَ الْعَامِلُ فِي اسْمٍ وَاحِدٍ ve bir isimde amil; حُرُوفٌ bir takım harflerdir, تَجُرُّهُ onu (ismi) cerr eder. تُسَمَّى tesmiye (adlandırılır) olunur; حُرُوفَ الْجَرِّ “Cerr Harfleri” ve وَ الْحُرُوفَ الْإِضَافَةِ ve “İzafet Harfleri” diye adlandırılırlar. وَ هِيَ ve o (cerr veya izafet harfleri); عِشْرُونَ yirmi’dir, yani tanedir. Birincisi; اَلْبَاءُ “ba” harfi ceridir, لِلْإِلْصَاقِ ilsak (bitiştirme) içindir. İkincisi; مِنْ “min” harfi ceridir, لِلْاِبْتِدَاءِ ibtida (başlangıç) içindir. Üçüncüsü; إِلَي “ilâ” harfi ceridir, لِلْاِنْتِهَاءِ intiha (yöneliş) içindir. Dördüncüsü; عَنْ “an” harfi ceridir, لِلْبُعْدِ bu’d (uzaklaşma) ve وَ الْمُجَاوَزَةِ mucavezet (geçip gitme) içindir. Beşincisi; عَلَى “âlâ” harfi ceridir, لِلْاِسْتِعْلاَءِ isti’la (üzerine olma) içindir. Altıncısı; اللَّامُ “lâm” harfi ceridir, لِلتَّعْلِيلِ ta’lil (sebebiyet) veya أَوْ لِلتَّخْصِيصِ tahsis (hususileştirme) içindir. Yedincisi; فِي “fiy” harfi ceridir, لِلظَّرْفِيَّةِ zarfiyyet içindir. Sekizincisi; الْكَافِ “kef” harfi ceridir, لِلتَّشْبِيهِ teşbih (benzetme) içindir. Dokuzuncusu; حَتَّى، “hatta” harfi ceridir, لِلْغَايَةِ gayet (intiha) içindir. Onuncusu; رُبَّ “rubbe” harfi ceridir, لِلتَّقّْلِيلِ taklil (azlık) içindir. Onbirincisi; وَ وَاوُ الْقَسَمِ “vav ul-kasem” (yemin vav’ı) harfi ceridir, yemin içindir. Onikincisi; وَ تَاءُ الْقَسَمِ “ta ul-kasem” (yemin ta’sı) harfi ceridir, yemin içindir. Onüçüncüsü; حَاشَا “hâşâ” harfi ceridir, لِلْاِسْتِثْنَاءِ istisna (hariç tutulmak) içindir. Ondört ve Onbeşincisi; وَ مُذْ وَ مُنْذُ “müz” ve “münzü” harfi cerleridir. لِلْاِبْتِدَاءِ ibtida (başlangıç) içindir,فِي الزَّمَانِ الْمَاضِى mazi zamanda, وَ قَدْ ve bazen, يَكُونَانِ o ikisi (müz ve münzü) olurlar, اِسْمَيْنِ iki isim. Onaltı ve Onyedincisi; خَلاَ وَ عَدَا “hâlâ” (hariç) ve “âdâ” (hariç) harfi cerleridir, لِلْاِسْتِثْنَاءِ istisna (hariçlik) içindir. وَ يَكُونَانِ ve o ikisi (hâlâ ve âdâ) olurlar, فِعْلَيْنِ iki fiil, وَ هُوَ ve o, yani o ikisinin fiil oluşu, الْأَكْثَرُ çoktur, çok kere olur. Onsekizincisi; لَوْلاَ “levla” (şayet olmasa) harfi ceridir, لِاِمْتِنَاعِ mümteni olduğunu ifade etmek için, شَيْئٍ bir şeyin, لِوُجُودِ غَيْرِهِ (levla’nın önüne gelen zamirden) başkasının vücudu (mevcut olması) için; إِذَا اِتَّصَلَ birleştiğinde, بِهَا ona, yani levla harfi cerine, ضَمِيرٌ bir zamir. Ondokuzuncusu; كَيْ “key” (için) harfi ceridir, إِذَا دَخَلَ dahil olduğunda, عَلَى bu “key” harfi cerinin üzerine, مَا اَلْاِسْتِفْهَامِيَّةِ ma-i istifamiyye (soru ma’sı), لِلتَّعْلِيلِ ta’lil (sebebiyet) içindir. Yirmincisi; لَعَلَّ “lealle” harfi ceridir, لِلتَّرَجِّي “terecci” (ümid) içindir, فِي لُغَةِ عُقَيْلِ bu görüş “Ukeyl” lugatına göredir.
Metnin Toplu Manası; Bir isimde amil, ismi cerr eden harflerdir. Bu harfler “Cerr Harfleri” veya “İzafet Harfleri” adıyla tesmiye olunurlar. Bu harfi cerler 20 tanedir. Birincisi; بَاءُ “ba” harfi ceridir, ilsak (bitiştirme) içindir. İkincisi; مِنْ “min” harfi ceridir, ibtida (başlangıç) içindir. Üçüncüsü; إِلَي “ilâ” harfi ceridir, intiha (yöneliş) içindir. Dördüncüsü; عَنْ “an” harfi ceridir, bu’d (uzaklaşma) ve mucavezet (geçip gitme) içindir. Beşincisi; عَلَى “âlâ” harfi ceridir, isti’la (üzerine olma) içindir. Altıncısı; اللَّامُ “lâm” harfi ceridir, ta’lil (sebebiyet) veya tahsis (hususileştirme) içindir. Yedincisi; فِي “fiy” harfi ceridir, zarfiyyet içindir. Sekizincisi; الْكَافِ “kef” harfi ceridir, teşbih (benzetme) içindir. Dokuzuncusu; حَتَّى، “hatta” harfi ceridir, gayet (intiha) içindir. Onuncusu; رُبَّ “rubbe” harfi ceridir, taklil (azlık) içindir. Onbirincisi; وَ وَاوُ الْقَسَمِ “vav ul-kasem” (yemin vav’ı) harfi ceridir, yemin içindir. Onikincisi; وَ تَاءُ الْقَسَمِ “ta ul-kasem” (yemin ta’sı) harfi ceridir, yemin içindir. Onüçüncüsü; حَاشَا “hâşâ” harfi ceridir, istisna (hariç tutulmak) içindir. Ondört ve Onbeşincisi; وَ مُذْ وَ مُنْذُ “müz” ve “münzü” harfi cerleridir, Geçmiş zamandan ibtida (başlangıç) içindir, Bazen o ikisi (müz ve münzü) isim olurlar. Onaltı ve Onyedincisi; خَلاَ وَ عَدَا “hâlâ” (hariç) ve “âdâ” (hariç) harfi cerleridir, istisna (hariçlik) içindir. Çoğunlukla o ikisi (hâlâ ve âdâ) fiil olurlar. Onsekizincisi; لَوْلاَ “levla” (şayet olmasa) harfi ceridir. Levla’nın başına bir zamir bitiştiğinde, bu zamirden başkasının vücuda gelmesi içindir kullanılan bir harfi cerdir. Ondokuzuncusu; كَيْ “key” (için) harfi ceridir. Bu key harfi cerine ma-i istifamiyye dahil olduğunda (كَيْمَه ileride anlatılacaktır) ta’lil (sebebiyet) için isti’mal olunur. Yirmincisi; لَعَلَّ “lealle” harfi ceridir, Ukeyl lugatına göre terecci (ümid) içindir.
Harfi Cerr | ||
بَاء | İlsak | Bitiştirme |
مِنْ | İbtida | Başlangıç |
إِلَى | İntiha | Bitiş |
عَنْ | İbtida | Başlangıç |
عَلَى | İsti’la | Üzerine |
لاَمْ | Ta’lil | Sebeb |
فِي | Zarfiyyet | -de,-da |
كَافْ | Teşbih | Benzetme |
حَتَّى | Gaye | Son |
رُبَّ | Taklil | Azlık |
وَاوْ | Kasem | Yemin |
تَاء | Kasem | Yemin |
حَاشَا | İstisna | Hariç |
مُذْ | İbtida | Başlangıç |
مُنْذُ | İbtida | Başlangıç |
خَلاَ | İstisna | Hariç |
عَدَا | İstisna | Hariç |
لَوْلاَ | İmtina’ | Men’ |
كَيْ | Ta’lil | Sebeb |
لَعَلَّ | Terecci | Ümid |
Harf-i cerrleri teker teker inceleyelim...
Yorum Yaz