Sarf Bilgisi

Tef’il تَفْعِيلْ Babı 3

Tef’il babı sülasi mezid babların ikincisidir. Sülasi mücerred “3 harfli” bir mazi fiile 1 harf ziyadesiyle o mazi fiilin 4 harfli olması demektir. Ziyade olunan harf, daha önce sülasi mücerred olan fiilin ayn ul-fiilidir. İki ayn ul-fiil yanyana geldiğinden şeddelenir ve mazisi فَعَّلَ muzarisi يُفَعِّلُ ve masdarı ise تَفْعِيلاً olur.

كَبُرَ “büyük oldu” sülasi mücerred fiilini, tef’il babının mazisi olan فَعَّلَ veznine soktuk ve ayn ul-fiil olan ب “be” harfi fethalı olarak şeddelendi, fa ul-fiil ve lam ul-fiil ise aynen kaldı
Lam ul-Fiil Ayn ul-fiil Ziyade olan Ayn ul-fiil Fa ul-Fiil
رَ بُ ؟ كَ
ر ب ب ك
ك ب ب ر
كَـبَّـرَ

Daha evvel sülasi mücerred olan bir fiil geçişsiz “lazım” bir fiil ise bu baba girdiğinde geçişli “müteaddi” olur. Yani fiil bir mefule etki etmezken artık ediyordur. Sülasi mücerred fiil bu baba girdiğinde manasında da kuvvetle bir pekiştirme, abartı ortaya çıkar. Yani daha evvel mana “kesti” ise bu baba girdiğinde “doğradı” olur. Daha evvel mana “yemek yedi” ise bu baba girdiğinde “obur oldu” olur.

Mana Tefil Babı Mazi Sülasi Mücerred Mazi Mana
doğradı قَطَّعَ قَطَعَ kesti
sevindirdi فَرَّحَ فَرِحَ sevindi

Şimdi tef’il babından her hangi bir fiil üzerinden mazi, muzari ve emir fiillerinin emsile-i muttaridesini çekelim;

Cemi Tesniye Müfred Zamir
كَبَّرُوا

Onlar yücelediler

كَبَّرَا

O ikisi yüceledi

كَبَّرَ

      O       yüceledi

Müzekker Gaib

3. şahıs erkek

كَبَّرْنَ

Onlar yücelediler

كَبَّرَتَا

O ikisi yüceledi

كَبَّرَتْ

      O       yüceledi

Müennes Gaibe

3. şahıs kadın

كَبَّرْتُمْ

sizler yücelediniz

كَبَّرْتُمَا

ikiniz yücelediniz

كَبَّرْتَ

    sen      yüceledin

Müzekker Muhatab

2. şahıs erkek

كَبَّرْتُنَّ

sizler yücelediniz

كَبَّرْتُمَا

ikiniz yücelediniz

كَبَّرْتِ

    sen      yüceledin

Müennes Muhataba

2. şahıs kadın

كَبَّرْنَا

    biz      yüceledik

Nefs-i Müt. Meal Gayr

1. Çoğul Şahıs

كَبَّرْتُ

ben yüceledim

Nefs-i Mütekellim Vahde

1. Tekil Şahıs

Cemi Tesniye Müfred Zamir
يُكَبِّرُونَ

Onlar yüceliyorlar

يُكَبِّرَانِ

O ikisi yüceliyor

يُكَبِّرُ

     O       yüceliyor

Müzekker Gaib

3. şahıs erkek

يُكَبِّرْنَ

Onlar yüceliyorlar

تُكَبِّرَانِ

O ikisi yüceliyor

تُكَبِّرُ

     O       yüceliyor

Müennes Gaibe

3. şahıs kadın

تُكَبِّرُونَ

sizler yüceliyorsunuz

تُكَبِّرَانِ

ikiniz yüceliyorsunuz

تُكَبِّرُ

sen yüceliyorsun

Müzekker Muhatab

2. şahıs erkek

تُكَبِّرْنَ

sizler yüceliyorsunuz

تُكَبِّرَانِ

ikiniz yüceliyorsunuz

تُكَبِّرِينَ

sen yüceliyorsun

Müennes Muhataba

2. şahıs kadın

نُكَبِّرُ

    biz      yüceliyoruz

Nefs-i Müt. Meal Gayr

1. Çoğul Şahıs

أُكَبِّرُ

ben yüceliyorum

Nefs-i Mütekellim Vahde

1. Tekil Şahıs

Cemi Tesniye Müfred Zamir
كَبِّرُوا

     siz       yüceleyin

كَبِّرَا

ikiniz yüceleyin

كَبِّرْ

       sen        yücele

Müzekker Muhatab

2. şahıs erkek

كَبِّرْنَ

     siz       yüceleyin

كَبِّرَا

ikiniz yüceleyin

كَبِّرِي

       sen        yücele

Müennes Muhataba

2. şahıs kadın

لِيُكَبِّرُوا

Onlar Yücelesin

لِيُكَبِّرَا

O ikisi Yücelesin

لِيُكَبِّرْ

      O      yücelesin

Müzekker Gaib

3. şahıs erkek

لِيُكَبِّرْنَ

Onlar Yücelesin

لِتُكَبِّرَا

O ikisi Yücelesin

لِتُكَبِّرْ

      O      yücelesin

Müennes Gaibe

3. şahıs kadın

Bu Gün Allah için Ne Yaptın?