Tef’il babı sülasi mezid babların ikincisidir. Sülasi mücerred “3 harfli” bir mazi fiile 1 harf ziyadesiyle o mazi fiilin 4 harfli olması demektir. Ziyade olunan harf, daha önce sülasi mücerred olan fiilin ayn ul-fiilidir. İki ayn ul-fiil yanyana geldiğinden şeddelenir ve mazisi فَعَّلَ muzarisi يُفَعِّلُ ve masdarı ise تَفْعِيلاً olur.
كَبُرَ “büyük oldu” sülasi mücerred fiilini, tef’il babının mazisi olan فَعَّلَ veznine soktuk ve ayn ul-fiil olan ب “be” harfi fethalı olarak şeddelendi, fa ul-fiil ve lam ul-fiil ise aynen kaldı |
Lam ul-Fiil | Ayn ul-fiil | Ziyade olan Ayn ul-fiil | Fa ul-Fiil |
رَ | بُ | ؟ | كَ |
ر | ب | ب | ك |
ك – ب – ب – ر |
كَـبَّـرَ |
Daha evvel sülasi mücerred olan bir fiil geçişsiz “lazım” bir fiil ise bu baba girdiğinde geçişli “müteaddi” olur. Yani fiil bir mefule etki etmezken artık ediyordur. Sülasi mücerred fiil bu baba girdiğinde manasında da kuvvetle bir pekiştirme, abartı ortaya çıkar. Yani daha evvel mana “kesti” ise bu baba girdiğinde “doğradı” olur. Daha evvel mana “yemek yedi” ise bu baba girdiğinde “obur oldu” olur.
Mana | Tefil Babı Mazi | Sülasi Mücerred Mazi | Mana |
doğradı | قَطَّعَ | قَطَعَ | kesti |
sevindirdi | فَرَّحَ | فَرِحَ | sevindi |
Şimdi tef’il babından her hangi bir fiil üzerinden mazi, muzari ve emir fiillerinin emsile-i muttaridesini çekelim;
Cemi | Tesniye | Müfred | Zamir |
كَبَّرُوا
Onlar yücelediler |
كَبَّرَا
O ikisi yüceledi |
كَبَّرَ
O yüceledi |
Müzekker Gaib
3. şahıs erkek |
كَبَّرْنَ
Onlar yücelediler |
كَبَّرَتَا
O ikisi yüceledi |
كَبَّرَتْ
O yüceledi |
Müennes Gaibe
3. şahıs kadın |
كَبَّرْتُمْ
sizler yücelediniz |
كَبَّرْتُمَا
ikiniz yücelediniz |
كَبَّرْتَ
sen yüceledin |
Müzekker Muhatab
2. şahıs erkek |
كَبَّرْتُنَّ
sizler yücelediniz |
كَبَّرْتُمَا
ikiniz yücelediniz |
كَبَّرْتِ
sen yüceledin |
Müennes Muhataba
2. şahıs kadın |
كَبَّرْنَا
biz yüceledik |
Nefs-i Müt. Meal Gayr
1. Çoğul Şahıs |
كَبَّرْتُ
ben yüceledim |
Nefs-i Mütekellim Vahde
1. Tekil Şahıs |
Cemi | Tesniye | Müfred | Zamir |
يُكَبِّرُونَ
Onlar yüceliyorlar |
يُكَبِّرَانِ
O ikisi yüceliyor |
يُكَبِّرُ
O yüceliyor |
Müzekker Gaib
3. şahıs erkek |
يُكَبِّرْنَ
Onlar yüceliyorlar |
تُكَبِّرَانِ
O ikisi yüceliyor |
تُكَبِّرُ
O yüceliyor |
Müennes Gaibe
3. şahıs kadın |
تُكَبِّرُونَ
sizler yüceliyorsunuz |
تُكَبِّرَانِ
ikiniz yüceliyorsunuz |
تُكَبِّرُ
sen yüceliyorsun |
Müzekker Muhatab
2. şahıs erkek |
تُكَبِّرْنَ
sizler yüceliyorsunuz |
تُكَبِّرَانِ
ikiniz yüceliyorsunuz |
تُكَبِّرِينَ
sen yüceliyorsun |
Müennes Muhataba
2. şahıs kadın |
نُكَبِّرُ
biz yüceliyoruz |
Nefs-i Müt. Meal Gayr
1. Çoğul Şahıs |
أُكَبِّرُ
ben yüceliyorum |
Nefs-i Mütekellim Vahde
1. Tekil Şahıs |
Cemi | Tesniye | Müfred | Zamir |
كَبِّرُوا
siz yüceleyin |
كَبِّرَا
ikiniz yüceleyin |
كَبِّرْ
sen yücele |
Müzekker Muhatab
2. şahıs erkek |
كَبِّرْنَ
siz yüceleyin |
كَبِّرَا
ikiniz yüceleyin |
كَبِّرِي
sen yücele |
Müennes Muhataba
2. şahıs kadın |
لِيُكَبِّرُوا
Onlar Yücelesin |
لِيُكَبِّرَا
O ikisi Yücelesin |
لِيُكَبِّرْ
O yücelesin |
Müzekker Gaib
3. şahıs erkek |
لِيُكَبِّرْنَ
Onlar Yücelesin |
لِتُكَبِّرَا
O ikisi Yücelesin |
لِتُكَبِّرْ
O yücelesin |
Müennes Gaibe
3. şahıs kadın |