Sülasi mezid südasi yani 3 harfe 3 harf ziyadesiyle 6 harf olan fiillere (4 babtır) gelince, birincisi istif’âl babıdır. Sülasi mücerred mazi bir fiilin evveline sırasıyla elif, sin ve te (ist) harflerinin gelmesiyle mazisinin 6 harf üzere olmasıyla istif’âl babı meydana gelir.
|
||||||||||||||||
| Masdar | Muzari | Mazi | ||||||||||||||
| إِسْتِفْعَالاً | يَسْتَفْعِلُ | إِسْتَفْعَلَ | ||||||||||||||
| إِسْتِقْبَالاً | يَسْتَقْبِلُ | إِسْتَقْبَلَ | ||||||||||||||
Bu bab talep ifade eder
| إِسْتِغْفَارًا
bağışlanma dilenmek |
إِسْتَغْفَرَ
bağışlanma diledi |
غَفَرَ
bağışladı |
| إِسْتِحْسَانًا
güzellik istemek |
إِسْتَحْسَنَ
güzellik diledi |
حَسُنَ
güzel oldu |
| إِسْتِرْحَامًا
merhamet istemek |
إِسْتَرْحَمَ
merhamet istedi |
رَحِمَ
acıdı |
| إِسْتِقْلاَلاً
az olanı istemek |
إِسْتَقْلَلَ
az olanı istedi |
قَلَّ
az oldu |
Not: إِسْتِقْلاَلاً “az olanı istemek” masdarının manası insanın en az olan şeyi “özgürlük” olarak atfetmesiyle alakalıdır. Türkçeye özgürlük olarak çevirsek te manen az olan şeyi talep etmektir ki en zor durumda olmazsa olmayan tek şeydir. Bu bir Türk için özgürlüktür, başkası için itibardır, başkası için paradır vs.
İstif’âl Babının Emsile-i Muttaridesi
Mazi
Muzari
Emir
| إِسْتَفْعَلُوا
يَسْتَفْعِلُونَ لِيَسْتَفْعِلُوا |
إِسْتَفْعَلَا
يَسْتَفْعِلَانِ لِيَسْتَفْعِلَا |
إِسْتَفْعَلَ
يَسْتَفْعِلُ لِيَسْتَفْعِلْ |
||
| إِسْتَفْعَلْنَ
يَسْتَفْعِلْنَ لِيَسْتَفْعِلْنَ |
إِسْتَفْعَلَتَا
تَسْتَفْعِلَانِ لِتَسْتَفْعِلَا |
إِسْتَفْعَلَتْ
تَسْتَفْعِلُ لِتَسْتَفْعِلْ |
||
| إِسْتَفْعَلْتُمْ
تَسْتَفْعِلُونَ إِسْتَفْعِلُوا |
إِسْتَفْعَلْتُمَا
تَسْتَفْعِلَانِ إِسْتَفْعِلَا |
إِسْتَفْعَلْتَ
تَسْتَفْعِلُ إِسْتَفْعِلْ |
||
| إِسْتَفْعَلْتُنَّ
تَسْتَفْعِلْنَ ِسْتَفْعِلْنَ |
إِسْتَفْعَلْتُمَا
تَسْتَفْعِلَانِ إِسْتَفْعِلَا |
إِسْتَفْعَلْتِ
تَسْتَفْعِلِينَ إِسْتَفْعِلِي |
||
|
||||
إِسْتَقْبَلَ زَيْدٌ بِالْعُمَّالِ فِي الْمَطَارِ
Zeyd, işçileri havalimanında karşıladı
أَسْتَغْفِرُ اللهَ مِنْ ذُنُوبِي
Günahlarımdan dolayı Allahtan bağışlanma dilerim
إِسْتَكْمَلَ الطَّبِيبُ بَحْثَهُ
Doktor araştırmasını tamamladı
إِسْتَعْمَرَ أَمَرِيكَا بِالْمَمْلَكَةِ الْعَرَبِيَّةِ السُّعُودِيَّةِ سِنِينَ طَوِيلَةً
Amerika Suudi Arabistanı yıllarca sömürdü
إِسْتَوْقَدَ نَارًا
Bir ateş tutuşturmak istedi..
وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ
Meleklere, Adem’e secde edin dediğimizde hemen secde ettiler ancak iblis secde etmedi. Ayak diredi ve kibirlendi. Ve bu davranışından ötürü kafirlerden (hakkı inkar edenler) oldu.
Bir takım Fiiller
| إِسْتِحْقَاقًا | يَسْتَحْقِقُ | إِسْتَحْقَقَ | حَقَّ |
| إِسْتِطَاعًا | يَسْتَطِيعُ | إِسْتَطَاعَ | طَاعَ |
| إِسْتِنْسَاخًا | يَسْتَنْسُِ | إِسْتَنْسَخَ | نَسَخَ |
| إِسْتِقْبَالاً | يَسْتَقْبِلُ | إِسْتَقْبَلَ | قَبِلَ |
| إِسْتِعْفَاءً | يَسْتَفْعِي | إِسْتَفْعَى | عَفَا |
| إِسْتِثْنَاءً | يَسْتَثْنِي | إِسْتَثْنَى | ثَنَى |
| إِسْتِبْدَالاً | يَسْتَبْدِلُ | إِسْتَبْدَلَ | بَدَلَ |
| إِسْتِفْرَاغًا | يَسْتَفْرِغُ | إِسْتَفْرَغَ | فَرَغَ |
| إِسْتِقْرَارً | يَسْتَقْرِرُ | إِسْتَقْرَرَ | قَرَّ |
| إِسْتِعْلاَءً | يَسْتَعْلِي | إِسْتَعْلَى | عَلاَ |
İstif’âl babı talep ile birlikte aşağıdaki manaları da içerir
| Talep
Allahtan bağışlanma diledim |
اَسْتَغْفِرُ اللهَ |
| Suâl
Birinden haber sordu |
اِسْتَخْبَرَ |
| Tahavvül
hamur dönüştü (kek vs. oldu) |
اِسْتَحَلَّ الْخَمْرُ |
| İtikad
Ona ikram edeceğim |
اِسْتَكْرَمْتُهُ |
| Vicdan
Buldum |
اِسْتَجَدْتُ |
| Teslim
Kavim geri döndü (teslim oldu) |
اِسْتَرْجَعَ الْقَوْمُ |
İstif’âl Babının Emsile-i Muttaridesi
| إِسْتَفْعَلَ | إِسْتَغْفَرَ |
| يَسْتَفْعِلُ | يَسْتَغْفِرُ |
| إِسْتِفْعَالاً | إِسْتِغْفَارًا |
| مُسْتَفْعِلٌ | مُسْتَغْفِرٌ |
| مُسْتَفْعَلٌ | مُسْتَغْفَرٌ |
| لَمْ يَسْتَفْعِلْ | لَمْ يَسْتَغْفِرْ |
| لَمَّا يَسْتَفْعِلْ | لَمَا يَسْتَغْفِرْ |
| مَا يَسْتَفْعِلُ | مَا يَسْتَغْفِرُ |
| لاَ يَسْتَفْعِلُ | لاَ يَسْتَغْفِرُ |
| لَنْ يَسْتَفْعِلَ | لَنْ يَسْتَغْفِرَ |
| لِيَسْتَفْعِلْ | لِيَسْتَغْفِرْ |
| لاَ يَسْتَفْعِلْ | لاَ يَسْتَغْفِرْ |
| إِسْتَفْعِلْ | إِسْتَغْفِرْ |
| لاَ تَسْتَفْعِلْ | لاَ تَسْتَغْفَرْ |
| مُسْتَفْعَلٌ | مُسْتَغْفَرٌ |
| إِسْتِفْعَالَةً | إِسْتِغْفَارَةً |
| إِسْتِفْعَالَةً حَسَنَةً | إِسْتِغْفَارَةً حَسَنَةً |
| تُفَيْعِيلٌ | تُغَيْفِيرٌ |
| إِسْتِفْعَالِيٌّ | إِسْتِغْفَارِيٌّ |
| أَحْسَنُ إِسْتِفْعَالاً | أَحْسَنُ إِسْتِغْفَارًا |
| مَا أَحْسَنَ إِسْتِفْعَالَهُ | مَا أَحْسَنَ إِسْتِغْفَارَهُ |
| أَحْسِنْ بِإِسْتِفْعَالِهِ | أَحْسِنْ بِإِسْتِغْفَارِهِ |