وَ مِنْ خَصَائِصِهَا جَوَازُ الْإِلْغَاءِ وَ الْإِعْمَالِ إِذَا تَوَسَّطَتْ بَيْنَ مَعْمُولَيْهَا، نَحْوُ؛ زَيْدٌ عَلِمْتُ مُنْطَلِقٌ أَوْ تَأَخَّرَتْ
وَ مِنْ خَصَائِصِهَا ve onun (kalp fiilinin) hususiyetindendir; جَوَازُ الإلْغَاءِ ilga edilmesinin caiz olması, وَ الإعْمَالِ ve imal edilmesinin caiz olması, إِذَا تَوَسَّطَتْ vaki olduğunda, gerçekleştiğinde; بَيْنَ مَعْمُولَيْهَا iki mamulü (mübteda ve haber) arasındayken. Misal; زَيْدٌ عَلِمْتُ مُنْطَلِقٌ “Zeyd, bildim ki gidicidir” gibi veya تَأَخَّرَتْ kalp fiili mamullerinin (mübteda ve haberin) sonuna geldiğinde; Misal; زَيْدٌ مُنْطَلِقٌ عَلِمْتُ “Zeyd gidicidir, bildim” gibi.
Metnin Toplu Manası; Kalp fiilleri mübteda ve haber arasında oldukları zaman, o mübteda ve haber aynen kalıp aradaki kalp fiilinin ilga edilmesi de hazf edilmesi de caizdir. Buna misal; زَيْدٌ عَلِمْتُ مُنْطَلِقٌ terkibidir. Burada زَيْدٌ mübteda, مُنْطَلِقٌ ise onun haberidir. عَلِمْتُ, mübteda ile haber arasında vaki olan bir kalp fiilidir. Bu terkibin aslı; زَيْدٌ فِي عِلْمِي مُنْطَلِقٌ “Zeyd, benim ilmimde (bilgime göre) gidicidir” şeklindeydi. Yada bu kalp fiili, mamulleri olan mübteda ve haberden sonra gelebilir. Buna misal; زَيْدٌ مُنْطَلِقٌ عَلِمْتُ terkibidir. زَيْدٌ mübtedadır, مُنْطَلِقٌ ise onun haberidir. عَلِمْتُ fiil ve faili ise muahhar bir kalp fiilidir, genelde böyle durumlarda hazf edilmesi caizdir. Not: Kalp fiillerinin mamulleri arasında vaki olmaları halinde amel ettirilmeleri önceliklidir. Mamullerinden sonra geldikleri zaman ise ilga edilmeleri önceliktir. Kalp fiilleri mamullerinden önce zikredilirse amel ettirilmesi vacip, ilga edilmeleri caiz değildir.
Yorum Yaz