اَلْأَوَّلُ فِعْلٌ؛ وَ هُوَ مَا دَلَّ بِهَيْئَتِهِ وَضْعًا عَلَى اَحَدِ الْأَزْمِنَةِ الثَّلاَثَةِ. وَ مِنْ خَوَاصِّهِ دُخُولُ عَلَيْهِ قَدْ وَ السِّينِ وَ سَوْفَ وَ إِنْ وَ لَمْ وَ لَمَّا وَ لاَمِ الْأَمْرِ وَ لاَءِ النَّهْىِ وَ كُلُّهُ عَامِلٌ عَلَى مَا سَيَجِيئُ
arapcadilbilgisi.com
اَلْأَوَّلُ kelimenin 1.kısmı fiildir, وَ هُوَ مَا o fiil ki, دَلّ delalet eder, بِهَيْئَتِهِ heyetiyle yani kendisini teşkil eden harfleriyle, وَضْعًا vaz edilen heyetiyle, عَلَى üzerine, اَحَدِ الْأَزْمِنَةِ الثَّلاَثَةِ üç zamandan (mazi, hal ve istikbâl) birine, وَ مِنْ خَوَاصِّه ve onun (fiilin) özelliklerindendir, دُخُولُ dahil olması, عَلَيْهِ o ismin üzerine, قَدْ harfi, وَ السِّين ve sin “muzari fiilin önüne gelir ve onu yakın geleceğe tahsis eder” harfi, وَ سَوْفَ ve sevfe “muzari fiilin önüne gelir ve onu uzak geleceğe tahsis eder” edatı, وَ إِنْ ve in-i şartiyye, وَ لَمْ ve cehd-i mutlak edatı lem “muzari fiilin başına gelir ve onu geçmiş zamana olumsuz olarak hamleder”, وَ لَمَّا ve cehd-i mustağrak edatı lemma “muzari fiilin başına gelir ve onu geçmiş zamana olumsuz olarak hamleder”, وَ لاَمِ الْأَمْر ve emir lâm’ı, وَ لاَءِ النَّهْىِ ve nehiy lâ’sı, وَ كُلُّهُ fiillerin tamamı, عَامِلٌ amildir, etkendir, عَلَى مَا سَيَجِيئُ yakın zamanda gelecek ve anlatılacağı üzere, ileride anlatılacaktır..
Metnin Toplu Manası: Fiil, vazî bir delalet edilişle heyetiyle 3 zamandan (mazi, hal ve istikbâl) birine delalet eden kelimedir. قَدْ ve سَ ve سَوْفَ ve إِنْ ve لَمْ ve لَمَّا ve لاَمُ الْأَمْرِ ve لاَءُ النَّهْىِ edatlarının fiilin başına dahil olması fiilin özelliklerindedir. Fiillerin tamamı amildir ve ilerleyen derslerde anlatılacaktır.
Fiillerin Başına Dahil Olan Edatlar | |
Yardım edebilir | قَدْ نَصَرَ |
Yakında yardım edecek | سَيَنْصُرُ |
İleride yardım edecek | سَوْفَ يَنْصُرُ |
Eğer yardım ederse | إِنْ يَنْصُرْ |
Yardım etmedi | لَمْ يَنْصُرْ |
Henüz yardım etmedi | لَمَّا يَنْصُرْ |
Yardım etsin | لِيَنْصُرْ |
Yardım etmesin | لاَ يَنْصُرْ |
Buradaki edatlar ileride çeşitli konularda yer alacaktır. Bu edatların hepsi lafzi amel eder. Unutmayalım ki en kuvvetli amil fiildir.
Yorum Yaz