اَلْبَابُ الثَّالِثُ؛ فَعَلَ يَفَعَلُ، مَوْزُونُهُ؛ فَتَحَ يَفْتَحُ وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ عَيْنُ فِعْلِهِ مَفْتُوحًا فِي الْمَاضِى وَ الْمُضَارِعِ. بِشَرْطِ أَنْ يَكُونَ عَيْنُ فِعْلِهِ أَوْ لاَمُهُ حَرْفًا مِنْ حُرُوفِ الْحَلْقِ وَ هِي سِتَّةٌ. اَلْحَاءُ اَلْخَاءُ وَ الْعَيْنُ وَ الْغَيْنُ وَ الْهَاءُ وَ الْهَمْزَةُ. وَ بِنَاؤُهُ؛ لِلتَّعْدِيَةِ غَالِبًا وَ قَدْ يَكُونُ لاَزِمًا. مِثَالُ الْمُتَعَدِّى، نَحْوُ؛ فَتَحَ زَيْدٌ البَابَ وَ مِثَالُ اللَّاَزِمِ، نَحْوُ؛ ذَهَبَ زَيْدٌ
اَلْبَابُ الثَّالِثُ؛ sülasi mücerred babların üçüncüsü; Mazisi فَعَلَ ve muzarisi يَفَعَلُ olan vezinlerdir. مَوْزُونُهُ mazisi فَعَلَ ve muzarisi يَفَعَلُ olan vezin için gelen fiilin mevzunu; mazide فَتَحَ ve muzaride يَفْتَحُ olan fiildir. وَ عَلاَمَتُهُ ve azisi فَعَلَ ve muzarisi يَفَعَلُ olan fiillerin alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, عَيْنُ فِعْلِهِ o vezinlerde gelen fiilin ayn ul-fiilinin, مَفْتُوحًا fethalı olmasıdır, فِي الْمَاضِى mazi fiilde, وَ الْمُضَارِعِ ve muzari fiilde. بِشَرْطِ bir şartlar, yani mazi ve muzari fiillerin ayn ul-fiillerinin fethalı olması bir şartladır; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, عَيْنُ فِعْلِهِ o vezinden gelen fiillerin ayn ul-fiili, أَوْ veya, لاَمُهُ lam ul-fiili, حَرْفًا öyle bir harf olmalı ki; مِنْ حُرُوفِ الْحَلْقِ huruf ul-halk yani boğaz harflerinden biri olmalıdır. وَ هِي سِتَّةٌ ve boğaz harfleri (huruf ul-halk) 6 tanedir; اَلْحَاءُ ha, اَلْخَاءُ kha, وَ الْعَيْنُ ve ayn, وَ الْغَيْنُ ve ğayn, وَ الْهَاءُ ve he, وَ الْهَمْزَةُ ve hemzedir. وَ بِنَاؤُهُ mazisi ve muzarinin ayn ul-fiili fethalı olan fiillerin bina edilişi; لِلتَّعْدِيَةِ geçişlilik içindir, yani bu fiiller mefulü etkiler, غَالِبًا çok kere, وَ قَدْ يَكُونُ ve bazen olur, لاَزِمًا lazım yani geçişsiz fiil olur. مِثَالُ الْمُتَعَدِّى müteaddi fiile misal; نَحْوُ şunun gibidir; فَتَحَ زَيْدٌ البَابَ “Zeyd kapıyı açtı” ve وَ مِثَالُ اللَّاَزِمِ lazım fiile misal; نَحْوُ misali şunun gibidir, ذَهَبَ زَيْدٌ “Zeyd gitti” gibidir.
Metnin Toplu Manası; Sülasi mücerred babların 3. babının mazisi فَعَلَ ve muzarisi يَفَعَلُ vezinlerindendir. Bu babın mevzunu mazide فَتَحَ ve muzaride يَفْتَحُ şeklindedir. Bu babın alameti; mazi ve muzari fiillerinin ayn ul-fiilinin fethalı olmasıdır. Ancak bu bir şartla geçerlidir, o da; bu babtan gelen fiilin mazi ve muzarisinin ayn ul-fiili veya lam ul-fiili huruf ul-halk yani boğaz harflerinden olmak zorundadır. Boğaz harfleri 6 tanedir; ح ve خ ve ع ve غ ve هـ ve ء harfleridir. Bu babın binası çok kere geçişlilik içindir, bazen bu babtan lazım fiiller de gelebilir. Müteaddi fiile misal; فَتَحَ زَيْدٌ البَابَ “Zeyd kapıyı açtı” cümlesindeki فَتَحَ “açtı” fiilidir. Bu fiil cümlede geçişli olarak kullanılmıştır, açma işlemi kapıya geçmiştir, bu yüzden geçişli bir fiildir. Lazım fiile misal; ذَهَبَ زَيْدٌ “Zeyd gitti” cümlesindeki ذَهَبَ fiilidir. Bu fiil sadece Zeyd’in kendi nefsinde vuku bulmuştur ve failden başka herhangi bir mefule geçmemiştir, bu nedenle lazım olarak gelmiştir.
|
Huruf ul-Halk / Boğaz Harfleri |
||
| ح | خ | ع |
| غ | ه | ء |
Yorum Yaz