İnfi’al إِنْفِعَالْ Babı

Sülasi mücerred mazi bir fiilin evveline kesreli bir elif ve cezimli bir nun “yani in” eklenmesiyle o 3 harfi mazi fiilin 5 harfli olmasıyla infi’al babı elde edilmiş olur. 

ـلَ	ـعَـ	ـفَـ	نْـ	إِ	إِنْفَعَلَ
ـرَ	ـسَـ	ـكَـ	نْـ	إِ	إِنْكَسَرَ

Yukarıdaki tabloda, daha evvel sülasi mücerred olan كَسَرَ “kırdı” fiili müteaddi bir fiildir, bazen lazım da olabilir. Bu كَسَرَ fiili infi’al babına dahil olunca evveline bir elif ve bir de nun harfi dahil oldu ve hareke sıralaması إِنْفَعَلَ vezni gibi olarak إِنْكَسَرَ “kırıldı” halini aldı. Bu değişimden sonra manada da değişiklik meydana geldi. Daha evvel malum manada “kırdı” iken bu baba girince meçhul oldu ve “kırıldı” manasını elde etti.

Bu bab ile ilgili bilmemiz gereken önemli bir kısım ise bu babın mutavaât ifade etmesidir. Mutavaât, esasen boyun eğmek demektir. Yani ben bir şey yaptım ve bunun neticesinde yaptığım şey de gerçekleşti. O şeyin gerçekleşmesi benim eylemime bağlıydı ve ben o eylemi gerçekleştirince o şey de eylemime boyun eğdi ve eylemimin gerekliliğini yerine getirdi. Bunu bir misal ile açıklayalım;

كَسَرَ زَيْدٌ الْزُجَاجَ

Zeyd camı kırdı

*Zeyd’in camı kırma eylemi neticesinde;

فَانْكَسَرَ الزُّجَاجُ

Böylece cam kırıldı

*Herhangi bir yerde infi’al babından mazi veya muzari bir fiil görürsek bilelim ki evvelde o fiili hayata geçiren bir fail vardır.

إِنْسَلَكُوا onlar sokuldu	إِنْسَلَكَا ikisi sokuldu	إِنْسَلَكَ o sokuldu
إِنْسَلَكْنَ onlar sokuldu	إِنْسَلَكَتَا ikisi sokuldu	إِنْسَلَكَتْ o sokuldu
إِنْسَلَكْتُمْ sizler sokuldunuz	إِنْسَلَكْتُمَا ikiniz sokuldunuz	إِنْسَلَكْتُ sen sokuldun
إِنْسَلَكْتُنَّ sizler sokuldunuz	إِنْسَلَكْتُمَا ikiniz sokuldunuz	إِنْسَلَكْتِ sen sokuldun
إِنْسَلَكْنَا biz sokulduk إِنْسَلَكْتُ ben sokuldum

يَنْسَلِكُونَ onlar sokuluyor	يَنْسَلِكَانِ ikisi sokuluyor	يَنْسَلِكُ o sokuluyor
يَنْسَلِكْنَ onlar sokuluyor	تَنْسَلِكَانِ ikisi sokuluyor	تَنْسَلِكُ o sokuluyor
تَنْسَلِكُونَ sizler sokuluyorsunuz	تَنْسَلِكَانِ ikiniz sokuluyorsunuz	تَنْسَلِكُ     sen    sokuluyorsun
تَنْسَلِكْنَ sizler sokuluyorsunuz	تَنْسَلِكَانِ ikiniz sokuluyorsunuz	تَنْسَلِكِينَ     sen    sokuluyorsun
نَنْسَلِكُ biz sokuluyoruz أَنْسَلِكُ ben sokuluyorum

Şimdi infi’al babının emsile-i muhtelifesini görelim;

Mana	Vezinler	Mevzunlar
Fiil-i Mazi	إِنْفَعَلَ	إِنْكَسَرَ
Fiil-i Muzari	يَنْفَعِلُ	يَنْكَسِرُ

Mimsiz Masdar	إِنْفِعَالاً	إِنْكِسَارًا
İsm-i Fail	مُنْفَعِلٌ	مُنْكَسِرٌ
İsm-i Meful	مُنْفَعَلٌ	مُنْكَسَرٌ
Cehd-i Mutlak	لَمْ يَنْفَعِلْ	لَمْ يَنْكَسِرْ
Cehd-i Mustağrak	لَمَّا يَنْفَعِلْ	لَمَّا يَنْكَسِرْ
Nefy-i Hal	مَا يَنْفَعِلُ	مَا يَنْكَسِرُ
Nefy-i İstikbal	لاَ يَنْفَعِلُ	لاَ يَنْكَسِرُ
Te’kid-i Nefy-i İstikbal	لَنْ يَنْفَعِلَ	لَنْ يَنْكَسِرَ
Emr-i Gaib	لِيَنْفَعِلْ	لِيَنْكَسِرْ
Nehy-i Gaib	لاَ يَنْفَعِلْ	لاَ يَنْكَسِرْ

Emr-i Hazır	إِنْفَعِلْ	إِنْكَسِرْ
Nehy-i Hazır	لاَ تَنْفَعِلْ	لاَ تَنْكَسِرْ
Mimli Masdar	مُنْفَعَلٌ	مُنْكَسَرٌ
Masdar-ı merre	إِنْفِعَالَةً	إِنْكِسَارَةً
Masdar-ı nev	إِنْفِعَالَةً حَسَنَةً	إِنْكِسَارَةً حَسَنَةً
İsm-i Tasgir	نُفَيْعِيلٌ	نُكَيْسِيرٌ
İsm-i Mensub	إِنْفِعَالِيٌّ	إِنْكِسَارِيٌّ
İsm-i Tafdil	أَحْسَنُ إِنْفِعَالاً	أَحْسَنُ إِنْكِسَارًا
Teaccüb ül-evvel	مَا أَحْسَنَ إِنْفِعَالَهُ	مَا أَحْسَنَ إِنْكِسَارَهُ
Teaccüb üs-sani	أَحْسِنْ بِإِنْفِعَالِهِ	أَحْسِنْ بِإِنْكِسَارِهِ

İnfi’al babından gelen bir takım fiiller ve manaları;

İnfi’al Masdar	İnfi’al Muzari	İnfi’al   Mazi	Sülasi mazi
إِنْفِعَالاً	يَنْفَعِلُ	إِنْفَعَلَ	فَعَُِلَ
إِنْكِسَارًا kırılmak	يَنْكَسِرُ kırılıyor	إِنْكَسَرَ kırıldı	كَسَرَ kırdı
إِنْدِفَانًا gömülmek	يَنْدَفِنُ gömülüyor	إِنْدَفَنَ gömüldü	دَفَنَ gömdü
إِنْضِبَاحًا rengi değişmek	يَنْضَبِحُ rengi değişiyor	إِنْضَبَحَ rengi değişti	ضَبَحَ karardı
إِنْسِدَادًا engellenmek	يَنْسَدُّ engelleniyor	إِنْسَدَّ engellendi	سَدَّ engelledi
إِنْقِيَادًا yönetilmek	يَنْقَادُ yönetiliyor	إِنْقَادَ yönetildi	قَادَ yönetti
إِنْضِمَامًا katılmak	يَنْضَمُّ katılıyor	إِنْضَمَّ katıldı	ضَمَّ kattı
إِنْشِقَاقًا yarılmak	يَنْشَقُّ yarılıyor	إِنْشَقَّ yarıldı	شَقَّ yardı
إِنْفِكَاكًا çözülmek	يَنْفَكُّ çözülüyor	إِنْفَكَّ çözüldü	فَكَّ çözdü