Nakıs Fiil

وَ أَمَّا النَّاقِصُ؛ فَالْمَصْدَرُ وَ الزَّمَانُ وَ الْمَكَانُ مِنْهُ مَفْعَلٌ. بِفَتْحِ الْمِيمِ وَ الْعَيْنِ مِنْ جَمِيعِ الْأَبْوَابِ وَ فِي الْمُعْتَلِ الْفَاءِ مَفْعِلٌ بِكَسْرِ الْعَيْنِ مِنْ جَمِيعِ الْأَبْوَابِ. وَ اللَّفِيفُ الْمَقْرُونُ كَالنَّاقِصِ، وَ اللَّفِيفُ الْمَفْرُوقُ كَالْمُعْتَلِ الْفَاءِ.

وَ أَمَّا النَّاقِصُ nakıs fiile gelince, فَالْمَصْدَرُ masdarı, وَ الزَّمَانُ ve ism-i zamanı, وَ الْمَكَانُ ve ism-i mekanı, مِنْهُ nakıs fiilden, مَفْعَلٌ veznindedir. بِفَتْحِ الْمِيمِ mim harfinin وَ الْعَيْن ve ayn harfinin fethasıyladır, مِنْ جَمِيعِ الْأَبْوَابِ bütün bablardan gelen mücerred nakıs fiiller içindir. وَ فِي الْمُعْتَلِ الْفَاءِ ve bu nakıs fiilin faul fiili mutel (illetli) olursa o halde ism-i zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimisi مَفْعِلٌ vezninde olur, بِكَسْرِ الْعَيْن ayn harfinin kesresiyledir, مِنْ جَمِيعِ الْأَبْوَابِ bu durum mutel ül-fa olan tüm nakıs fiiller içindir.  وَ اللَّفِيفُ الْمَقْرُون lefif-i mefruk’a gelince; كَالنَّاقِصِ tıpkı nakıs fiil için söylenildiği gibidir, وَ اللَّفِيفُ الْمَفْرُوقُ lefif-i makrun’a gelince; كَالْمُعْتَلِ الْفَاءِ o da tıpkı mutel ül-fa gibidir.

Metnin Toplu Manası; Nakıs fiillerde ism-i zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimi vezni mim ve ayn harfinin fethalı olmasıyla birlikte tüm bablar için مَفْعَلٌ şeklindedir. Nakıs fiilin faul fiili mutel (illetli) ise o halde ism-i zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimi vezni mim harfinin fethalı, ayn harfinin kesreli olmasıyla birlikte tüm bablar için مَفْعِلٌ şeklindedir. Lefif-i mefruk için ism-i zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimi vezni tıpkı nakıs gibi مَفْعَلٌ vezniyle, Lefif-i makrun için ism-i zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimi vezni tıpkı mutel ül-fa gibi مَفْعِلٌ vezniyle gelir.