Emsile-i Muttaride Tanımları

Fiil-i Mazi; Geçmiş zaman demektir. -dı,-di,du,dü ekleri fiile bitişir. Fiil, yardım etme fiili ise “yardım etti” deriz. 

Fiil-i Muzari; Geniş, şimdiki ve gelecek zamanları kapsayan yapıdaki fiillere muzari fiil denilir. Başına sin ve sevfe edatları geldiğinde istikbâle (geleceğe) tahsis edilir. 

Masdar-ı Gayr-ul Mimî; Başında “mim” harfi olmayan masdar demektir. Misal; خُرُوجًا gibi. 

İsm-i Fail; Fiili yapan kişidir. 

İsm-i Meful; Fiilden etkilenen şey (nesne) mefuldür. 

Fiil-i muzari Cehd-ül Mutlak; Cehd demek olumsuzluk manasındadır. Yani muzari fiilin olumsuz halidir. 

Fiil-i muzari Cehd-ül Mustağrak; Cehd olumsuzluk, mustağrak ise zamanın tamamını kapsadığı anlamına gelir. Yani muzari fiilin başına gelen لَمَّا edatı “henüz” manası katar. 

Fiil-i muzari Nefy-ül hal; Muzari Fiilin şimdiki haldeki olumsuzluğudur. 

Fiil-i muzari nefy-ül istikbal; Muzari Fiilin gelecekteki olumsuzluğudur. 

Te’kid-i nefy-ül istikbâl; Gelecekteki işin asla olmayacağını bildirir.

Emr-ül gaib; Gaibteki kişiye emir vermektir. 

Nehy-ül gaib; Gaibteki kişiye yasak koymaktır. 

Emr-ül Hazır; Şu anda hazır olan kişiye emir vermektir. 

Nefy-ül Hazır; Şu anda hazır olan kişiyi yasaklamaktır. 

Masdar-ı Mimî; “Mim” harfi olan masdardır. Misal; مَكْتَبٌ gibi. 

İsm-ül Alet; Alet ismidir. Örneğin فَتَحَ “açtı” demektir. Açma aleti ise مِفْتَاحٌ demektir. 

Masdar-ı Bina-ül merre; Bir kere yapmak demektir. 

Masda-ı Bina-ün nev’i; Bir çeşit yapmak demektir. 

İsm-üt Tasgir; Küçültme ismidir. Türkçedeki kızcağız gibi. 

İsm-ül Mensub; Aidiyet bildirir. 

Mübalağatün İsm-ül Fail; İsm-i Failin mübalağalı halidir. 

İsm-üt Tafdil; Bir ismin başına “en” eklemektir. حَسُنَ “güzel oldu” ve أَحْسَنُ “en güzel” gibi. 

Fiil-üt Taaccüb-ül Evvel; Birinci şaşırma fiilidir. 

Fiil-üt Taaccüb-üs Sani; İkinci şaşırma fiilidir. 

Bina-i Mâlum; Bilinen bir yapı demektir. Yani fiilin faili biliniyordur. Türkçedeki etken fiildir. 

Bina-i Meçhul; Bilinmeyen bir yapıdır. Yani fiilin faili belli değildir. Türkçedeki edilgen yapılardır. 

Müfred; Tek bir kişidir. 

Tesniye; İki kişidir. 

Cemi; Üç ve Üçten fazla kişidir. Sadece erkekler ve kadınlardan oluşması şart değildir. Sadece kadınlar veya erkekler de olabilir. 

Müzekker; Eril (erkek) kişidir. 

Müennes; Dişil (kadın) kişidir. Sonuna ta-i müennes, elif-i memdude ve elif-i maksura alan isimlerdir. 

Gaib; Şu anda karşımızda olmayan 3.tekil, tesniye ve çoğul erkek şahıslardır. Yani O erkek, O iki erkek ve Onlar (erkekler) zamirleridir. 

Gaibe; Şu anda karşımızda olmayan 3.tekil, tesniye ve çoğul kadın şahıslardır. Yani O kadın, O iki kadın ve Onlar (kadınlar) zamirleridir. 

Muhatab; Şu anda karşımızda olan 2.tekil, tesniye ve çoğul erkek şahıslardır. Yani sen (erkek), Siz ikiniz (erkekler) ve Sizler (erkekler) zamirleridir. 

Muhataba; Şu anda karşımızda olan 2.tekil, tesniye ve çoğul kadın şahıslardır. Yani sen (kadın), Siz ikiniz (kadınlar) ve Sizler (kadınlar) zamirleridir. 

Nefs-i Mütekellim Vahde; Konuşan kişidir. Yani “ben” demektir. Kadın veya erkek olması önemli değildir, her durumda konuşan (mütekellim) için aynı kalıp geçerlidir. 1.tekil şahıstır. 

Nefs-i Mütekellim Meâl Gayr; Konuşan kişi ile haricindeki kimselerdir. Yani “biz” demektir. Kadın veya erkek olması önemli değildir, her durumda konuşan (mütekellim) için aynı kalıp geçerlidir. 1.Çoğul şahıslardır.

Bu tanımlara binaen, emsile-i muttaride tablomuzda misalen şöyle bir tanım ile karşılaşacaksınız; “Fiil-i Mazi, Bina-i Mâlum, Müfred Müzekker Gaib” Bu şu demektir: Fiil-i mazi demek geçmiş zamanda gerçekleşmiş bir fiil demektir. Bina-i Mâlum demek bu fiili işleyen fail bellidir, yani mâlumdur demektir. Müfred Müzekker Gaib ise, Müfred bir kişi, Müzekker erkek kişi, Gaib ise karşımızda hazır bulunmayan Türkçemizdeki 3.Tekil (O) şahıs demektir. Yani Müzekker Gaib 3. tekil şahıs (o erkek) demektir. Tabiki dilimizde 3.Tesniye şahıslar yani ikili şahıslar yoktur. Arapçada olduğundan ben buraya yazdım.