Tef’il تَفْعِيلْ Babı

اَلْبَابُ الثَّانِى؛ فَعَّلَ يُفَعِّلُ تَفْعِيلاً. مَوْزُونُهُ؛ فَرَّحَ يُفَرِّحُ تَفْرِيحًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى أَرْبَعَةِ أَحْرُفٍ بِزِيَادَةِ حَرْفٍ وَاحِدٍ بَيْنَ الْفَاءِ وَ الْعَيْنِ مِنْ جِنْسِ عَيْنِ فِعْلِهِ وَ بِنَاؤُهُ؛ لِلتَّكْثِيرِ غَالِبًا وَ قَدْ يَكُونُ فِي الْفِعْلِ نَحْوُ؛ طَوَّفَ زًيْدٌ الْكَعْبَةَ وَ قَدْ يَكُونُ فِي الْفَاعِلِ نَحْوُ؛ مَوَّتَ الْإِبِلُ وَ قَدْ يَكُونُ فِي الْمُفْعُولِ نَحْوُ؛ غَلَّقَ زَيْدٌ الْأَبْوَابَ

اَلْبَابُ الثَّانِى Sülasi mücerred üzerine bir harf ziyadesiyle meydana gelen 3 babın ikincisinin mazisi فَعَّلَ ve muzarisi يُفَعِّلُ ve masdarı تَفْعِيلاً vezinlerinde gelir. مَوْزُونُهُ bu babın mevzunu mazide فَرَّحَ ve muzaride يُفَرِّحُ ve masdarda ise تَفْرِيحًا şeklindedir. وَ عَلاَمَتُهُ bu babın alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيهِ mazi fiilinin, عَلَى أَرْبَعَةِ أَحْرُف dört harf üzere, بِزِيَادَةِ daha evvel sülasi mücerred olan fiile ziyade ile, حَرْفٍ وَاحِدٍ bir harf, بَيْنَ arasına, الْفَاءِ وَ الْعَيْنِ o sülasi mücerred mazi fiilin fa ul-fiili ile ayn ul-fiili arasına, مِنْ جِنْسِ cinsinden, عَيْنِ فِعْلِه o sülasi mücerred olan mazi fiilin ayn ul-fiilinin cinsinden yani o ayn ul-fiil şeddelir demeye getiriliyor. وَ بِنَاؤُهُ bu babın binası; لِلتَّكْثِيرِ غَالِبًا  çok kere teksir “çokluk, şiddet, aşırılık, mübalağa” içindir. وَ قَدْ يَكُون bazen bu çokluk, فِي الْفِعْل fiilde olur, نَحْوُ misali şöyledir; طَوَّفَ زًيْدٌ الْكَعْبَةَ “Zeyd kabeyi çokça tavaf etti” gibidir. وَ قَدْ يَكُونُ bu çokluk bazen, فِي الْفَاعِلِ failde olur, نَحْوُ misali şöyledir; مَوَّتَ الْإِبِلُ “Çokça develer öldü” gibidir. وَ قَدْ يَكُونُ bu çokluk bazen de, فِي الْمُفْعُولِ mefulde olur, نَحْوُ misali şöyledir; غَلَّقَ زَيْدٌ الْأَبْوَابَ “Zeyd kapıları sımsıkı kapattı” gibidir.
Metnin Toplu Manası; Sülasi mücerred üzerine bir harf ziyadesiyle meydana gelen 3 babın ikincisinin mazisi فَعَّلَ ve muzarisi يُفَعِّلُ ve masdarı تَفْعِيلاً vezinlerinde gelir. Bu babın mevzunları mazide فَرَّحَ ve muzaride يُفَرِّحُ ve masdarda ise تَفْرِيحًا şeklindedir. Bu babın alameti, Daha evvel sülasi mücerred bir mazi fiilin fa ul-fiili ile ayn ul-fiili arasına, bu sülasi mücerred olan mazi fiilin ayn ul-fiili cinsinden bir harf ziyade etmek koşuluyla mazisinin 4 harfli olmasıdır. Bu babın binası çok kere teksir “çokluk” içindir. Bu çokluk bazen fiilde olur, misali;طَوَّفَ زًيْدٌ الْكَعْبَةَ “Zeyd kabeyi çokça tavaf etti” cümlesindeki طَوَّفَ fiili gibi. Bu çokluk bazen failde olur, misali; مَوَّتَ الْإِبِلُ “Çokça develer öldü” cümlesindeki الْإِبِلُ faili gibi. Bu çokluk bazen de mefulde olur, misali; غَلَّقَ زَيْدٌ الْأَبْوَابَ “Zeyd kapıları sımsıkı kapattı” cümlesindeki الْأَبْوَابَ mefulü gibi.