1. Tecelbebe تَفَعْلَلَ Babı

اَلْبَابُ الْأَوَّلُ؛ تَفَعْلَلَ يَتَفَعْلَلُ تَفَعْلُلاً وَ مَوْزُونُهُ؛ تَجَلْبَبَ يَتَجَلْبَبُ تَجَلْبُبًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى خَمْسَةِ أَحْرُفٍ بِزِيَادَةِ التَّاءِ فِي أَوَّلِهِ وَ حَرْفٍ آخَرَ مِنْ جِنْسِ لاَمِ فِعْلِهِ فِي آخِرِهِ. وَ بِنَاؤُهُ؛ لِلْمُطَاوَعَةِ، نَحْوُ؛ جَلْبَبْتُ زَيْدًا فَتَجَلْبَبَ

اَلْبَابُ الْأَوَّلُ rübai mezid hümasi olan تَفْعْلَلَ “tedahrece” babına mülhak olan 5 babın birincisinin mazisi تَفَعْلَلَ ve muzarisi يَتَفَعْلَلُ ve masdarı ise تَفَعْلُلاً vezinlerinde gelir, وَ مَوْزُونُهُ bu babın mevzunu mazide تَجَلْبَبَ ve muzaride يَتَجَلْبَبُ ve masdarda ise تَجَلْبُبًا şeklindedir, وَ عَلاَمَتُهُ ve bu babın alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيهِ mazisinin, عَلَى خَمْسَةِ أَحْرُفٍ 5 harf üzere, بِزِيَادَةِ التَّاءِ bir te harfi ziyadesiyle, فِي أَوَّلِهِ o sülasi mücerred fiilin evveline, وَ حَرْفٍ آخَرَ ve diğer bir harf ise مِنْ جِنْسِ لاَمِ فِعْلِهِ lam ul-fiili cinsinden, فِي آخِرِه o sülasi mücerred fiilin  evveline, وَ بِنَاؤُهُ؛ bu babın binası; لِلْمُطَاوَعَةِ mutavaât “dönüşlülük” içindir, نَحْوُ misali şöyledir; جَلْبَبْتُ زَيْدًا “Zeyd’e cilbab giydirdim” ve فَ böylece, تَجَلْبَبَ “Zeyd de giyindi, giyinmeyi kabul etti” gibidir.


Metnin Toplu Manası: Rübai mezid hümasi olan تَفْعْلَلَ “tedahrece” babına mülhak olan 5 babın birincisinin mazisi تَفَعْلَلَ ve muzarisi يَتَفَعْلَلُ ve masdarı ise تَفَعْلُلاً vezinlerinde gelir. Bu baba uygun olan mevzunlar mazide تَجَلْبَبَ ve muzaride يَتَجَلْبَبُ ve masdarda ise تَجَلْبُبًا şeklindedir. Bu babın alameti, daha evvel sülasi mücerred mazi olan fiilin evveline bir te ve sonuna da lam ul-fiil cinsinden bir harf ziyadesiyle mazi fiilin 5 harf üzere olmasıdır. Bu babın binası mutavaât içindir. Mutavaât fiile misal جَلْبَبْتُ زَيْدًا “Zeyd’e cilbab giydirdim” ve Zeyd de benim bu işime karşılık olarak تَجَلْبَبَ yani “giyinmeyi kabul” etti.

جلب fiili sülasi mücerredlerin 2. Babı olan فَعَلَ يَفْعِلُ vezninde gelmiştir. تَجَلْبَبَ fiilindeki mana buradan hareketledir.