İstifal اِسْتِفْعَالْ Babı

اَلْبَابُ الْأَوَّلُ؛ اِسْتَفْعَلَ يَسْتَفْعِلُ اِسْتِفْعَالاً وَ مَوْزُونُهُ؛ اِسْتَخْرَجَ يَسْتَخْرِجُ اِسْتِخْرَاجًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى سِتَّةِ أَحْرُفٍ بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ وَ السِّينِ وَ التَّاءِ فِي أَوَّلِهِ. وَ بِنَاؤُهُ؛ لِلتَّعْدِيَّةِ غَالِبًا وَ قَدْ يَكُونُ لاَزِمًا. مِثَالُ الْمُتَعَدَّى، نَحْوُ؛ اِسْتَخْرَجَ زَيْدٌ الْمَالَ وَ مِثَالُ اللَّازِمِ، نَحْوُ؛ اِسْتَحْجَرَ الطِّينُ. وَ قِيلَ لِطَلَبِ الْفِعْلِ، نَحْوُ؛ اَسْتَغْفِرُ اللهَ

اَلْبَابُ الْأَوَّلُ Dört tane olan sülasi mezid südasi babların birincisinin mazisi اِسْتَفْعَلَ ve muzarisi يَسْتَفْعِلُ ve masdarı ise اِسْتِفْعَالاً vezinlerinden gelir, وَ مَوْزُونُهُ bu babın mevzunu mazide اِسْتَخْرَجَ ve muzaride يَسْتَخْرِجُ ve masdarda ise اِسْتِخْرَاجًا şeklindedir, وَ عَلاَمَتُهُ bu babın alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيه bu babın mazisinin, عَلَى سِتَّةِ أَحْرُفٍ altı harf üzere olması, بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ bir hemze ziyadesiyle, وَ السِّين ve sin harfi ziyadesiyle, وَ التَّاءِ ve te harfi ziyadesiyle, فِي أَوَّلِهِ bu baba giren sülasi mücerred mazi fiilin evveline, وَ بِنَاؤُهُ bu babın binası; لِلتَّعْدِيَّةِ tadiyet “geçişlilik” içindir, غَالِبًا çok kere, وَ قَدْ يَكُونُ لاَزِمًا ve bazen lazım için de olur, مِثَالُ الْمُتَعَدَّى geçişli fiile misal, نَحْوُ şöyledir; اِسْتَخْرَجَ زَيْدٌ الْمَالَ “Zeyd malı çıkarttı” gibidir. وَ مِثَالُ اللَّازِمِ lazım fiile misal, نَحْوُ şöyledir; اِسْتَحْجَرَ الطِّينُ “Çamur taşlaştı” gibidir. وَ قِيلَ bu bab için denilmiştir ki, لِطَلَبِ الْفِعْلِ bu babtaki fiilin hadesi talep içindir, نَحْوُ misali şöyledir; اَسْتَغْفِرُ اللهَ “Allahtan bağışlanma diledim, yani talep ettim” gibidir.


Metnin Toplu Manası; 4 tane olan sülasi mezid südasinin 1.babının mazisi اِسْتَفْعَلَ ve muzarisi يَسْتَفْعِلُ ve masdarı ise اِسْتِفْعَالاً vezinlerinde gelir. Bu vezinlere uygun olarak gelen mevzun ise mazide اِسْتَخْرَجَ ve muzaride يَسْتَخْرِجُ ve masdarda ise اِسْتِخْرَاجًا şeklindedir. Bu babın alameti ise, daha evvel sülasi mücerred olan fiilin başına sırasıyla elif, sin ve te harfleri ziyadesiyle ortaya çıkan mazi fiilin 6 harf üzere olmasıdır. Bu babın binası çok kere tadiyet içindir ve bazen lazım için de olabilir. Müteaddi fiile misal اِسْتَخْرَجَ زَيْدٌ الْمَالَ “Zeyd malı çıkarttı” gibidir. Lazım fiile misal اِسْتَحْجَرَ الطِّينُ “Çamur taşlaştı” gibidir. Bu babtan gelen fiil talep manası içerir denilir, misal; اَسْتَغْفِرُ اللهَ “Allahtan bağışlanma diledim” gibidir.

اِسْتِفْعَالْ babından Türkçemizde çok kelime kullanılmaktadır. اِسْتِقْبَالْ ve اِسْتِنْصَاحْ ve اِسْتِقْرَارْ ve اِسْتِقْلَالْ gibi..