1. İkansese اِفْعَنْلَلَ Babı

اَلْبَابُ الْأَوَّلُ؛ اِفْعَنْلَلَ يَفْعَنْلِلُ اِفْعِنْلَالاً وَ مَوْزُونُهُ؛ اِقْعَنْسَسَ يَقْعَنْسِسُ اِقْعِنْسَاسًا وَ عَلاَمَتُهُ؛ أَنْ يَكُونَ مَاضِيهِ عَلَى سِتَّةِ أَحْرُفٍ  بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ فِي أَوَّلِهِ وَ النُّونِ بَيْنَ الْعَيْنِ وَ اللَّامِ وَ حَرْفٍ آخَرَ مِنْ جِنْسِ لاَمِ فِعْلِهِ فِي آخِرِهِ وَ بِنَاؤُهُ؛ لِمُالَغَةِ اللَّازِمِ، لِأَنَّهُ يُقَالُ؛ قَعَسَ الرَّجُلُ إِذَا خَرَجَ صَدْرُهُ وَ دَخَلَ ظَهْرُهُ فِي الْجُمْلَةِ. وَ يُقَالُ؛ اِقْعَنْسَسَ الرَّجُلُ إِذَا خَرَجَ صَدْرُهُ وَ دَخَلَ ظَهْرُهُ مُبَالَغَةً

اَلْبَابُ الْأَوَّلُ Rübai Mezid Südasiye yani اِحْرَنْجَمَ babına mülhak olan 2 babın birincisi, mazide اِفْعَنْلَلَ ve muzaride يَفْعَنْلِلُ ve masdarda ise اِفْعِنْلَالاً vezinlerinde gelir, وَ مَوْزُونُهُ bu bablara uygun mevzunlar ise mazide اِقْعَنْسَسَ ve muzaride يَقْعَنْسِسُ ve masdarda ise اِقْعِنْسَاسًا şeklindedir, وَ عَلاَمَتُهُ bu babın alameti; أَنْ يَكُونَ olmasıdır, مَاضِيهِ mazisinin, عَلَى سِتَّةِ أَحْرُف altı harf üzere olması, بِزِيَادَةِ الْهَمْزَةِ bir hemze ziyadesiyle, فِي أَوَّلِهِ sülasi mücerred fiilin evveline, وَ النُّونِ ve bir nun, بَيْنَ الْعَيْنِ وَ اللَّامِ ayn ul-fiil ile lam ul-fiil arasına, وَ حَرْفٍ آخَر ve diğer bir harf,  مِنْ جِنْسِ لاَمِ فِعْلِه lam ul-fiili cinsinden, فِي آخِرِهِ o mazi fiilin sonuna, وَ بِنَاؤُهُ bu babın binası, لِمُبَالَغَةِ اللَّازِمِ lazımın mübalağası içindir, لِأَنَّهُ يُقَالُ çünkü denilir ki; قَعَسَ الرَّجُلُ “Adam göğüsü çıkık, sırtı içeri girik oldu” إِذَا خَرَجَ صَدْرُهُ göğüsü çıktığında, وَ دَخَلَ ظَهْرُهُ ve sırtı içeri girdiğinde, فِي الْجُمْلَةِ biraz, وَ يُقَالُ denilir ki, اِقْعَنْسَسَ الرَّجُلُ “Adamın göğsü çok çıkık, beli içeri çok girik oldu” إِذَا خَرَجَ صَدْرُهُ göğüsü çıktığında, وَ دَخَلَ ظَهْرُهُ ve sırtı içeri girdiğinde, مُبَالَغَةً mübalağalı olarak.

Metnin Toplu Manası: Rübai Mezid Südasiye yani اِحْرَنْجَمَ babına Mülhak olan 2 babın birincisi, mazide اِفْعَنْلَلَ ve muzaride يَفْعَنْلِلُ ve masdarda ise اِفْعِنْلَالاً vezinlerinde gelir. Bu baba uygun mevzunlar ise mazide اِقْعَنْسَسَ ve muzaride يَقْعَنْسِسُ ve masdarda ise اِقْعِنْسَاسًا şeklindedir. Bu babın alameti, sülasi mücerred bir fiilin evveline bir te harfi, ayn ul-fiili ile lam ul-fiili arasına bir nun ve lam ul-fiil cinsinden bu mazi fiilin sonuna bir harf ziyade edilmesiyle ortaya çıkan fiilin 6 harf üzere olmasıdır. Bu babın binası lazımın mübalağası içindir. Mübalağalı lazım fiilin misali ise اِقْعَنْسَسَ الرَّجُل “Adamın göğsü çok çıkık, beli içeri çok girik oldu” gibidir.

قَعَسَ fiili sözlükte göğsü çıkık oldu ve sırtı içeri girik oldu manasındadır.